Biuletyn KPZK

Celem artykułu jest analiza i ocena doświadczeń wybranych miast subregionalnych w programowaniu rewitalizacji. Na wstępie określono politykę strategiczną państwa względem ośrodków subregionalnych. Wskazano na wytyczne wnikające z Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Krajowej Polityki Miejskiej i Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Następnie szczegółowo zbadano dotychczasowe działania podejmowane w 4 miastach, które w wyniku reformy administracyjnej w 1999 r. utraciły status miasta wojewódzkiego, tj. w Ciechanowie, Legnicy, Pile i Przemyślu. Scharakteryzowano obecnie obowiązujące dokumenty, a w szczególności opisano specyfikę obszarów objętych rewitalizacją. W dalszej kolejności przedstawione zostały wiodące kierunki przekształceń tych obszarów, wynikające z przyjętej polityki rewitalizacyjnej. Pozwoliło to na sformułowanie pewnych uogólnień na temat specyfiki procesu odnowy obszarów zdegradowanych w ośrodkach subregionalnych w Polsce.

Program rewitalizacji to zbiór zintegrowanych działań na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowanych terytorialnie, prowadzonych przez interesariuszy rewitalizacji. Działania te powinny być oparte na rewitalizacyjnym zarządzaniu strategicznym i przestrzennym bardzo silnie ukierunkowanym na poprawę warunków życia i zamieszkania lokalnej społeczności. Celem niniejszego artykułu jest wyjaśnienie istoty programu rewitalizacji jako scenariusza przestrzennych i strategicznych działań władz gminy. Autorki udowadniają, że zarządzanie przestrzenne i zarządzanie strategiczne stanowią narzędzia pozwalające na przeprowadzenie procesu rewitalizacji. W pracy poświęcono fragment na teoretyczne i operacyjne rozumienie zagadnienia, a także zaprezentowano przykład zaczerpnięty z Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Krobia, który został opracowany w 2017 r.

Wejście w życie ustawy o rewitalizacji (Dz.U. z 2015 r. poz. 1777 z późn. zm.) z dniem 18 listopada 2015 r. umożliwiło gminom sprawne planowanie i wdrażanie procesu wyprowadzania obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego. W ustawie znalazły się kluczowe uregulowania wpływające na programowanie rewitalizacji w Polsce. Jednym z najważniejszych instrumentów jest gminny program rewitalizacji (GPR). Aby móc w pełni wykorzystać potencjał, jaki drzemie w tym dokumencie, należy szukać rozwiązań pozwalających na stworzenie go w jak najbardziej kompleksowej formie. Jednym z przykładów takich działań jest współpraca ośrodka uniwersyteckiego z jednostką samorządu terytorialnego. Można powiedzieć, że dzięki połączeniu wiedzy praktycznej urzędników z wiedzą teoretyczną ekspertów ze środowiska akademickiego uzyskano projekt unikalny w skali kraju. Jest także wyjątkowy dlatego, że w procesie jego tworzenia aktywnie uczestniczyli studenci gospodarki przestrzennej. Celem artykułu jest przedstawienie przebiegu procesu współpracy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza z urzędem podczas sporządzania Gminnego Programu Rewitalizacji dla miasta Kalisza oraz ukazanie roli, jaką odegrali w tym projekcie studenci.

Praca dotyczy wybranej problematyki z zakresu zabytków nieruchomych w dokumentach planistycznych gmin: Bielice, Gryfino, Kołbaskowo, Stare Czarnowo i Widuchowa. Postępowanie polegało na porównaniu treści z zakresu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego zawartych w: studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, rejestrze Narodowego Instytutu Dziedzictwa i Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego. Pozwoliło to na wykazanie niespójności w aspekcie dziedzictwa kulturowego w dokumentach planistycznych oraz na wskazanie dobrych praktyk w procesie opieki nad materialnym dziedzictwem kulturowym.

W opracowaniu została przeprowadzona dyskusja na temat ekonomicznych efektów zewnętrznych, ze szczególnym naciskiem na efekty technologiczne. Zwrócono także uwagę na problem internalizacji ekonomicznych efektów zewnętrznych wywoływanych przemieszczaniem się (transportem) na obszarach dotkniętych procesem urban sprawl. Badania przeprowadzono dla wszystkich gmin krakowskiego obszaru metropolitalnego (KOM). W ich wyniku przedstawiona została wartość ponoszonych bezpośrednio strat finansowych oraz wartość straconego czasu generowana koniecznością dojazdów i powrotów w przestrzeni KOM-u.

Poznań jako jedna z najsilniejszych jednostek miejskich w kraju ma znaczną strefę oddziaływania (obszar funkcjonalny). Naturalną konsekwencją takiego modelu rozwoju są poważne problemy komunikacyjne spowodowane dynamicznym rozwojem strefy podmiejskiej. Za ich rozwiązanie przyjmuje się oparcie układu komunikacji publicznej na węźle kolejowym i stworzenie na jego podstawie Poznańskiej Kolei Metropolitalnej. Jednak dla sprawnego funkcjonowania takiego systemu zachodzi potrzeba integracji z innymi systemami transportowymi za sprawą węzłów przesiadkowych. Celem artykułu jest ukazanie potencjału na stworzenie policentrycznego systemu multimodalnych węzłów przesiadkowych, opartych na istniejących kolejowych dworcach miejskich (dworcach dzielnicowych). W badaniach skupiono się na perspektywie pasażera, a główną metodę badawczą stanowi wywiad pogłębiony. Pozwoliło to uzyskać opinię oraz zidentyfikować potrzeby pasażerów korzystających z badanych obiektów. W trakcie badań skoncentrowano się także na analizie zachowań komunikacyjnych pasażerów oraz analizie sposobu funkcjonowania samych dworców miejskich. Dodatkowo pozyskano informację o przybliżonym celu podróży pasażerów, co pozwoliło wyznaczyć hipotetyczne zasięgi oddziaływania poszczególnych dworców miejskich. Wyniki badań pozwoliły na opracowanie szeregu rekomendacji mających na celu optymalizację funkcjonowania wybranych kolejowych dworców miejskich zarówno w aspekcie technicznym, jak i organizacyjno-zarządczym. Mogą one stanowić podstawę do opracowania koncepcji zrównoważonego transportu publicznego o zasięgu metropolitalnym.

W artykule zaprezentowano wyniki badań nad krajobrazem obszaru zachodniej części Uzdrowiska Inowrocław, który mimo położenia w mieście charakteryzuje się wiejską genezą i fizjonomią. Celem opracowania było rozpoznanie zasobów tego krajobrazu, określenie tempa jego przekształceń, ustalenie wartości oraz wskazanie możliwych kierunków rozwoju. Badania polegały na diagnozie krajobrazu pod względem fizjonomicznym w różnych wymiarach (kompozycyjnym, panoramicznym i planistycznym), przy użyciu metod stosowanych na gruncie architektury krajobrazu i urbanistyki. Ich realizacja pozwoliła m.in. na sformułowanie wytycznych w zakresie ochrony i kształtowania badanego krajobrazu. Za cel przyjęto również określenie przydatności zastosowanego schematu postępowania badawczego w działalności praktycznej, w tym wskazanie możliwości implementacji uzyskanych wyników do planowania przestrzennego w skali lokalnej. Opracowanie ma charakter studium przypadku, z którego wnioski mogą być pomocne w analizie podobnych obszarów i ich krajobrazów.

Fortyfikacje są cennymi elementami dziedzictwa kulturowego obecnymi w wielu polskich miastach. Niestety nie zawsze są właściwie chronione i wykorzystywane, mimo że nierzadko mają status obiektów zabytkowych. Narzędzi potencjalnie umożliwiających wzmocnienie ochrony fortyfikacji dostarcza planowanie przestrzenne. Badania obejmowały szczegółową analizę zapisów zawartych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dotyczących twierdz pierścieniowych w Poznaniu i Wrocławiu. W studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego obu miast można znaleźć odniesienia do położenia i wykorzystania twierdz pierścieniowych. Tereny fortyfikacji w Poznaniu objęte są 9 miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, 5 kolejnych planów obejmujących swoim zasięgiem fortyfikacje znajduje się w przygotowaniu. Fortyfikacje twierdzy pierścieniowej we Wrocławiu objęte były 9 miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Wyniki analiz dokumentów planistycznych wskazują na niewykorzystywanie w pełni narzędzi umożliwiających ochronę fortyfikacji, oferowanych przez system planowania przestrzennego. W opracowaniach pomijany jest kontekst i walory krajobrazowe fortyfikacji, brak prób wiązania terenów zieleni fortecznej w system oraz – w przypadku Wrocławia – brak ujmowania zieleni na fortyfikacjach jako istotnego waloru. W większości przypadków w opracowaniach występuje niska szczegółowość zapisów związanych z ochroną obiektów historycznych.

W artykule przedstawiono problem postrzegania jednostek pomocniczych miasta przez ich mieszkańców. Przybliżono historię powstania dzielnic samorządowych w Krakowie, zaprezentowano wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród mieszkańców trzech dzielnic (n=1433) oraz odniesiono je do obserwacji innych autorów, prezentowanych w literaturze przedmiotu. Badania ukazały, że funkcjonujące już ponad ćwierć wieku dzielnice samorządowe słabo wpisały się w świadomość mieszkańców i nie odgrywają istotnej roli w ich życiu. Respondenci w większości nie potrafili poprawnie podać nazwy własnej dzielnicy i nie znali jej zasięgu przestrzennego. Nadal silnie zakorzenione w ich świadomości okazały się dawne podziały administracyjne i historyczne jednostki osiedleńcze (dawne wsie). Ankietowani na ogół nie brali udziału w życiu publicznym dzielnic i nie włączali się w podejmowane na ich szczeblu inicjatywy.

Artykuł ma na celu określenie głównych uwarunkowań rozwoju wiejskich przestrzeni tematycznych w kontekście odnowy wsi. Na tym tle autorzy podejmują próbę wyjaśnienia mechanizmów rządzących omawianym procesem oraz ich efektów. Wobec powyższego skoncentrowano się na przedstawieniu mechanizmów rozwoju procesów, które prowadzą do rozkwitu tej idei (anatomia sukcesu – przypadek wsi Sierakowo Sławieńskie), oraz takich, które ten rozwój spowalniają lub zupełnie ograniczają (anatomia porażki – przypadek wsi Lubcza).