Humanities and Social Sciences

Filozofia i Nauka

Description

Czasopismo Filozofia i Nauka powstało w roku 2013. Do roku 2015 było wydawane przez Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Od roku 2016 jest wydawane wspólnie przez Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

W czasopiśmie jest prezentowana filozoficzna problematyka, która ma związki z nauką, a więc:

— problematyka filozoficzna asymilującą wyniki nauki jako przedmiot swych analiz, źródła informacji lub inspiracje, w tym filozofia przyrody, antropologia filozoficzna, filozofia umysłu;

— epistemologia i metodologia;

— dociekania nad filozofią projektowaną jako nauka;

— rozważania nad relacjami pomiędzy nauką a światem życia, rzeczywistością społeczną i kulturą.

Strona czasopisma: http://filozofiainauka.ifispan.waw.pl/

ISSN

ISSN 2300 - 4711

Publishers

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Instytut filozofii UMCS

RADA REDAKCYJNA

Orysya Bila – Uniwersytet Katolicki, Lwów, Ukraina

Peter Bołtuć – University of Illinois, Springfield, USA

Adrián Figueroa – Universidad Autónoma de San Luis Potosí, Meksyk

Igor K. Lisiejew — Instytut Filozofii Rosyjskiej Akademii Nauk, Moskwa, Rosja

Marek Łagosz — Instytut Filozofii, Uniwersytet Wrocławski

Zbysław Muszyński — Instytut Filozofii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Sergey Niznikow — Uniwersytet Przyjaźni Narodów Rosji, Moskwa, Rosja

Zdzisława Piątek — Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński

Aldona Pobojewska — Instytut Filozofii, Uniwersytet Łódzki

Mikhail Pronin — Instytut Filozofii Rosyjskiej Akademii Nauk, Moskwa, Rosja

Vladimir Przhilenskiy — Moskiewski Narodowy Uniwersyst im. Kutafina, Moskwa, Rosja

Pavlo Sodomora – Narodowy Uniwersytet Medyczny im. Danylo Halytsky’ego, Lwów; Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Ivana Franka, Lwów, Ukraina

Peter Sykora — Centrum Bioetyki, UCM University, Trnava, Słowacja

Emilija A. Tajsina — Kazański Uniwersytet Państwowy, Kazań, Rosja

Carlos José B. Tiago de Oliveira — Centro de Filosofia das Ciências da Universidade de Lisboa, Lisbona, Portugalia

Barbara Tuchańska — Instytut Filozofii, Uniwersytet Łódzki

Paweł Zeidler — Instytut Filozofii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

Małgorzata Czarnocka (redaktor naczelny)

Andrzej Łukasik, zastępca redaktora naczelnego (filozofia przyrody, filozofia fizyki);

Stanisław Czerniak (socjologia wiedzy, filozofia społeczna);

Marek Hetmański (epistemologia, filozofia umysłu); Piotr Konderak (kognitywistyka);

Włodzimierz Ługowski (filozofia przyrody);

Mariola Kuszyk-Bytniewska (filozofia nauk społecznych);

Mariusz Mazurek (filozofia nauki, obsługa strony internetowej);

Adres redakcji: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk,
pokój 105, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa

Numery telefonów: 603 160 505,

Adres elektroniczny: filozofiainauka@ifispan.waw.pl

Strona internetowa: www.filozofiainauka.ifispan.waw.pl

Volumes
Instructions for authors
Peer-review Procedure

Select number

Content

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11

1 Strona tytułowa i redakcyjna

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11

Download PDF Download RIS Download Bibtex

2 Spis treści

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11

Download PDF Download RIS Download Bibtex

3 Od Redakcji

Małgorzata Czarnocka

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 5-6

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Małgorzata Czarnocka

4 Philosophy as a Theory over Theories

Piotr Bołtuć

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 7-22

Keywords: Philosophy as paradigm building hysicalism over the current sciences

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

We view philosophy as paradigm setting: largely, spread over leading sciences of the epoch, as well as the main developing technologies, and even socio-economic and managerial patterns. This is, obviously, a “regulatory definition,” not quite a descriptive one. We examine whether it is the science of sciences, or the science over the sciences. Thus, it is not quite a meta-science. Our point is not to view philosophy as a methodology of science, or as its maid ( ancilla). Philosophy is viewed as the pinnacle of the sciences, providing them with ontological and axiological meanings. Here is one proposed definition: Philosophy is built upon the sum of general theories of all leading sciences (broadly understood); it is a theory based on this sum. The aim of philosophy so defined is to stipulate and approximate veridical worldviews, rooted in the strongest available background, which is largely the background provided by the sciences, but not quite limited to what is scientifically provable at a given point in time—this last clause is due to temporary limitedness of any science, always existing at a given time-slice. Thus, limited dependency on any principles, not only factual statements. As we know from Albert Einstein’s relativity theories and other scientific revolutions, both factual statements and higher-level principles, are always already inductively questionable, e.g., through inference to the best explanation following pragmatic, context dependent, criteria of what counts as “the best” of explanations. We also question the intuitive requirements of physicalism that are crucial to Daniel Stoljar’s thesis that physicalism cannot be properly defined. In contrast to the broadly scientistic predilection beneath the approach in the main bulk of this article we also need and require a philosophical focus on the human existential condition, which is complementary to, and not contradictory with, the above definition of philosophy. The proposed approach may be viewed as an Enlightenment approach, aware of its strengths and limits; thus, with a post- Enlightenment zing.

Go to article

Authors and Affiliations

Piotr Bołtuć

1 2

University of Illinois at Springfield, USA
Warsaw School of Economics

5 Turing’s Wager?

B. Jack Copeland , Diane Proudfoot

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 23-36

Keywords: Alan Turing Turing’s Wager mechanized encryption laws of behaviour unspecifiability of the mind brain modelling whole-brain simulation cipher machines Enigma fish Tunny early computer-based cryptography

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

We examine Turing’s intriguing claim, made in the philosophy journal Mind, that he had created a short computer program of such a nature that it would be impossible “to discover by observation sufficient about it to predict its future behaviour, and this within a reasonable time, say a thousand years” (Turing, 1950, p. 457). A program like this would naturally have cryptographic applications, and we explore how the program would most likely have functioned. Importantly, a myth has recently grown up around this program of Turing’s, namely that it can be used as the basis of an argument—and was so used by Turing—to support the conclusion that it is impossible to infer a detailed mathematical description of the human brain within a practicable timescale. This alleged argument of Turing’s has been dubbed “Turing’s Wager” (Thwaites, Soltan, Wieser, Nimmo-Smith, 2017, p. 3) We demonstrate that this argument—in fact nowhere to be found in Turing’s work—is worthless, since it commits a glaring logical fallacy. “Turing’s Wager” gives no grounds for pessimism about the prospects for understanding and simulating the human brain.

Go to article

Authors and Affiliations

B. Jack Copeland

Diane Proudfoot

Universityof Canterbury, New Zealand

6 The Human Governance Problem: Complex Systems and the Limits of Human Cognition

Kyrtin Atreides

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 37-64

Keywords: e-Governance complexity cognitive bandwidth AGI Artificial General Intelligence scalability tool AI cognitive bias

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The impact of complexity within government and societal systems is considered relative to the limitations of human cognitive bandwidth, and the resulting reliance on cognitive biases and systems of automation when that bandwidth is exceeded. Examples of how humans and societies have attempted to cope with the growing difference between the rate at which the complexity of systems and human cognitive capacities increase respectively are considered. The potential of and urgent need for systems capable of handling the existing and future complexity of systems, utilizing greater cognitive bandwidth through scalable AGI, are also considered, along with the practical limitations and considerations in how those systems may be deployed in real-world conditions. Several paradoxes resulting from the influence of prolific Narrow Tool AI systems manipulating large portions of the population are also noted

Go to article

Authors and Affiliations

Kyrtin Atreides

AGI Laboratory, Seattle, WA,USA

7 Unveiling AI’s Existential Threats and Societal Responsibilities

Jessica Baumberger

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 65-79

Keywords: Artificial Intelligence (AI) open-source AI AI ethics AI transparency AI Education

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artificial Intelligence (AI) stands at the intersection of unprecedented opportunities and profound challenges. As AI is increasingly integrated into societal structures, the necessity for transparency and open-source approaches becomes paramount to foster both innovation and ethical considerations. Collaborative efforts among academia, industry, and policymakers are essential for addressing the multifaceted complexities that AI presents. While AI promises transformative benefits, potential challenges, such as its weaponization, corporate exploitation, and job displacement, warrant careful attention. Striking a balance between regulation with innovation is critical. Academic institutions can play a pivotal role, guiding AI’s trajectory, nurturing interdisciplinary learning, and equipping future professionals. Embracing open-source AI can ensure its ethical use and mitigate the risks associated with its exploitation. The existential threats posed by AI are significant, yet with strategic collaboration and foresight, a bright, AI-driven future is within reach.

Go to article

Authors and Affiliations

Jessica Baumberger

AI Steering Committee, University of Illinois Springfield

8 Wprowadzenie do Informatyki strategicznej Andrzeja Targowskiego

Kazimierz Kowalski

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 81-91

Keywords: strategic informatics KSI KSO PESEL surname database digitization civilization waves IT revolution AI robots Internet Infostrada Cyfronet unemployment BigTech Lange Chile informatics matrix model humanities matrix model automation laws of computer science IT ethics IT morality applications of informatics informatic systems cloud computing IT platforms technological challenges definitionof informatics computer science

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Strategic Informatics is a monograph of the field of computer science in the field of; Its strategic development waves, the challenges of technological progress in the context of the strategic role of computer science, the main strategy-oriented applications in business, healthcare, agriculture, education and private home, strategic challenges of computer science in the humanities, digital state and city, sustainable development and information ethics, morality, and rights.

Go to article

Authors and Affiliations

Kazimierz Kowalski

Professor Emeritus, California State University, Dominguez Hills

9 Philosophy of chance according to Marian Smoluchowski

Jan Grzanka

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 93-112

Keywords: physical causality Brownian motion effect chance probability

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The article discusses the evolution of Marian Smoluchowski’s reasoning in his research on causality and understanding the essence of chance. Initially, Smoluchowski focused on the epistemic study of causality, looking for evidence supporting the kinetic-molecular theory. In proving the causes of Brownian motion, he used the concepts of physical causality. The fundamental change in Polish physicist's perception of causality was the understanding of the position of chance on the cause-effect line. Introducing mathematical relations into his considerations, he analyzed the aspect of the occurrence of the effect. The chance suitable for calculating probability was distinguished from the chance in a broader sense by the essential regularity of the frequent recurrence of the phenomenon, regardless of the knowledge of the cause. Smoluchowski's merit was the distinction between the philosophical and physical understanding of causality, chance and probability theory. Shifting the considerations on the nature of chance to the ontological plane moved the study of chance into the area of science, thus leading to the practical application of probability theory in physics.

Go to article

Authors and Affiliations

Jan Grzanka

10 „Czarnoskrzynkowy” model eksperymentu EPR-B

Jan Czerniawski

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 113-131

Keywords: quantum mechanics Bell’s theorem EPR-B experiment

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

According to Bell’s theorem, no local realistic model can reproduce all predictions of quantum mechanics for the EPR-B experiment. Any such model would have to predict both the perfect correlation and breaking the CHSH inequality, but this seems impossible, since to provide the first prediction, the model would have to be deterministic, whereas this would seem to make the second one impossible. A model of the EPR-B experiment is presented, in which this apparent contradiction is expected to be avoided due to a deterministic chaotic mechanism underlying measurements. The model is in the phase of a “black box” model, since this mechanism is not yet specified, but only a corresponding probabilistic response function.

Go to article

Authors and Affiliations

Jan Czerniawski

Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego

11 First inspirations to the revision of classical logic on The ground of quantuum mechanics: Zygmunt Zawirski i John Von Neumann

Elżbieta Drozdowska

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11

Keywords: Zygmunt Zawirski John von Neumann quantum logic manyvalued logic philosophy of quantum mechanics

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Quantum logic emerged in the 1930s as a response to the question of whether the conceptual changes initiated in physics by quantum mechanics required a revision of logic. In the English-language literature, John von Neumann is considered the founder of quantum logic, while the Polish literature points to Zygmunt Zawirski. Zawirski was the first researcher who suggested that quantum mechanics may follow a different logic than classical logic. He was the first researcher in the field of manyvalued quantum logic, but his influence ultimately proved to be limited. John von Neumann, on the other hand, along with Garrett Birkhoff, started the now dominant field of algebraic quantum logic. It turns out that despite their differences in assumptions and methods, what they have in common is their commitment to subjecting the design of quantum logic to two requirements - consideration of Heisenberg's indeterminacy principle and reconciliation of the resulting logic with probability calculus.

Go to article

Authors and Affiliations

Elżbieta Drozdowska

Katolicki Uniwersytet Lubelski

12 The Physical Platonism of Galileo Galilei: Ernst Cassirer’s Interpretation in His Published and Unpublished Writings

Giacomo Borbone

Filozofia i Nauka | 2023 | tom 11 | 161-178

Keywords: abstraction Cassirer Galileo Galilei idealization science

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The struggle undertaken by Galileo Galilei against Aristotelian physics—and his subsequent defense of Nicolaus Copernicus’s theories—led the Pisan scientist to bring about the so-called modern scientific revolution and to lay the foundations of the experimental method, the fundamental result of which was to deprive the natural world of subjective qualities and to reconfigure it in purely quantitative terms. On the purely historical level, agreement among historians of science and philosophy is almost unanimous, while the same cannot be said for questions concerning interpretations of Galilei’s modus operandi and the basic philosophical options adopted by Galilei during his demolition of the entire Aristotelian-scholastic framework. Not all experts in the Galilean thought or of science, in fact, agree in tracing the Galilean reflection within the Platonic tradition, but one authoritative voice that has instead argued for its deep intertwining between Plato and Galilei is the German philosopher Ernst Cassirer. In this contribution I will attempt to demonstrate, partly considering two unpublished manuscripts of Cassirer, the plausibility of the Cassirerian thesis about Galilei’s physical Platonism.

Go to article

Authors and Affiliations

Giacomo Borbone

Catania University,Dipartimento di Scienze della Formazione

Instructions for authors

INFORMACJE DLA AUTORÓW

Przygotowanie tekstów

1. Przyjmujemy teksty rozpraw i studiów do 1,5 arkusza wydawniczego (60 000 znaków ze spacjami), polemik i głosów w dyskusjach – do 0,5 arkusza (20 000 znaków ze spacjami), recenzji – do 0,4 arkusza (około 16 000 znaków ze spacjami). W uzasadnionych przypadkach dopuszczamy wyjątki. Należy je uzgodnić wcześniej z zespołem redakcyjnym.

2. Prosimy autorów o przysyłanie tekstów w edytorze Word 1997–2003, z przypisami dolnymi, a nie końcowymi.

2a. Do każdego tekstu powinno zostać dołączone streszczenie w jęz. polskim (zamieszczone na początku tekstu) oraz w jęz. angielskim (na końcu tekstu), oraz słowa kluczowe w jęz. angielskim, informacja o afiliacji autora (umieszczona pod imieniem i nazwiskiem autora).

2b. Pożądane jest dzielenie tekstu na zatytułowane rozdziały.

3. Cytowanie pozycji literatury powinno zostać przygotowane według poniższego schematu:

Monografie:

Max Scheler, Problemy socjologii wiedzy, przeł. Stanisław Czerniak et al., PWN, Warszawa 1990, s. 32.

Artykuły w czasopismach:

Nelson Goodman, What Should Not Be Said about Representation?, Journal of Aesthetics and Art Criticism, 1987–8, v. 46, s. 419–425.

Rozprawy w monografiach zbiorowych:

E. Mayr, Die Darwinsche Revolution und die Wider‐ stände gegen die Selektionstheorie, w: J. Herbig, R. Hohlfeld (red.), Die zweite Schöpfung. Geist und Ungeist in der Biologie des 20. Jahrhunderds, Hanser, München 1990, s. 44–70.

Odsyłacze do literatury należy umieszczać na jeden ze dwóch sposobów:

A) w przypisach dolnych;

B) w zamieszonej na końcu tekstu Bibliografii. W takim przypadku odsyłacze do literatury powinny być umieszczone w tekście według następującego schematu: nazwisko autora, rok wydania, strony, na przykład: (Giere, 1988, s. 25).

Wybrany przez Autora sposób A) lub B) powinien być stosowany konsekwentnie w całym tekście.

C) Bibliografia winna być uporządkowana alfabetycznie, według nazwisk autorów.

4. Elementy tekstu, które Autor pragnie wyróżnić, należy pisać rozstrzelonym drukiem.

5. Tytuły i podtytuły – wypośrodkowane, półgrubą czcionką.

6. Notki (przypisy) – dolne, a nie końcowe.

7. Autorzy proszeni są przygotowanie tekstu do celów peer‐blind review, czyli o niezamieszczanie w tekście informacji pozwalających zidentyfikować autora. Dane autora na pierwszej stronie tekstu zostaną usunięte przez redakcję przed przekazaniem jej recenzentom.

8. Autorzy są ponadto proszeni o ujawnienie wszystkich osób biorących udział w powstawaniu publikacji oraz ewentualnych źródeł powstawania publikacji. To rozwiązanie zastosowane przez redakcję ma zabezpieczać publikacje przed zjawiskiem ghost‐writing.

9. Autorzy są też proszeni o złożenie deklaracji (także elektronicznie, w formie skanu z podpisem), że tekst przysyłany do druku nie jest przedrukiem tekstu wcześniej publikowanego.

10. Materiały należy przysłać pocztą elektroniczną na adres:

filozofiainauka@ifispan.waw.pl

11. Ewentualne diagramy, ryciny i inne formy graficzne znajdujące się w tekstach powinny być czarno‐białe.

12. Wzory matematyczne powinny być zapisane w formie Word. W razie trudności możliwe są indywidualne negocjacje z redakcją.

Proces recenzowania

Teksty nadsyłane do czasopisma są recenzowane zgodnie ze standardami peer‐blind review. Szablon recenzji oraz lista recenzentów każdego wydanego tomu czasopisma jest podana na stronie internetowej czasopisma. Lista recenzentów nie jest stała. Redakcja powołuje recenzentów w zależności od tematyki przysyłanych tekstów. Daje to gwarancję oceniania tekstów przez faktycznych specjalistów problematyki rozważanej w nadsyłanych tekstach.

Peer-review Procedure

Proces recenzowania

Teksty nadsyłane do czasopisma są recenzowane zgodnie ze standardami peer‐blind review. Szablon recenzji oraz lista recenzentów każdego wydanego tomu czasopisma jest podana na stronie internetowej czasopisma. Lista recenzentów nie jest stała. Redakcja powołuje recenzentów w zależności od tematyki przysyłanych tekstów. Daje to gwarancję oceniania tekstów przez faktycznych specjalistów problematyki rozważanej w nadsyłanych tekstach.