W niniejszym opracowaniu przedstawiono zagadnienia związane z bezpieczeństwem ekologicznym Morza Bałtyckiego. Problematyka ta została ujęta z perspektywy Polski, jako jednego z państw nadbałtyckich, a także państwa członkowskiego Unii Europejskiej. omówione zostały mechanizmy i instrumenty prawne mające kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa ekologicznego Bałtyku (m.in. Konwencja helsińska z 1974 r., czy też Agenda 21 dla regionu Morza Bałtyckiego „Bałtyk 21”). Podkreślono również istotę współpracy transgranicznej, jako niezbędnego elementu polityki bezpieczeństwa na obszarze Morza Bałtyckiego. W opracowaniu wskazano również na zagrożenia w ochronie wód bałtyckich m.in. na eutrofizację.
Jednym ze skutków zmian klimatycznych i topnienia lodów arktycznych jest otwarcie nowych szlaków żeglugowych, które skracają drogę z Dalekiego Wschodu do państw basenu północnego Atlantyku nawet o 40%. Transport morski wodami arktycznymi mimo wciąż trudnych warunków nawigacji i komunikacji rozwija się dynamicznie. Brak wystarczających regulacji prawnych dla regionu i duże zagrożenie dla środowiska naturalnego stały się przyczyną do prac nad normami regulującymi żeglugę na obszarach polarnych. Z dniem 1 stycznia 2017 roku w życie wszedł opracowany przez Międzynarodową Organizację Morską Międzynarodowy Kodeks dla Statków Uprawiających Żeglugę na Wodach Polarnych, zwany Kodeksem Polarnym. Celem Kodeksu Polarnego jest zapewnienie bezpieczeństwa i ochrona środowiska morskiego.
Artykuł jest próbą przedstawienia podstawowych informacji na temat polskiego rejestru okrętowego, jego podstawowych zasad, konstrukcji oraz sposobu jego funkcjonowania. Publikacja ta nie jest oczywiście wyczerpującą analizą, a raczej syntetyczną informacją na temat budowy i sposobu funkcjonowania polskiego rejestru statków i obiektów, jakie mogą być w nim wpisane, procedur rejestracyjnych i wysokości opłat, a także pojęcia polskiej przynależności statku. artykuł przedstawia też zasadnicze informacje dotyczące rejestracji czasowej (równoległej) oraz czasowego zawieszania wpisu do polskiego rejestru okrętowego („flagging in” oraz „flagging out”).
Publikacja niniejsza opisuje aktualny stan legislacji w Polsce, w oparciu o Kodeks morski z 2001 roku. Nie uwzględnia natomiast projektu nowego Kodeksu morskiego, który zawiera znacznie zmodyfikowanie i uelastycznione przepisy o rejestrze okrętowym, zasadniczo zmieniające całą konstrukcję tej instytucji.
W sierpniu 2012 r. Sejm RP przyjął ustawę o Państwowej Komisji Badania Wypadków Morskich, która uregulowała organizację i działanie Komisji, zasady i sposoby badania wypadków i incydentów morskich oraz sporządzania raportów i wydawania zaleceń dotyczących bezpieczeństwa morskiego. Treść ustawy odzwierciedla postanowienia kodeksu badania wypadków, przyjętego przez IMO i będącego częścią Konwencji SOLAS, oraz implementuje Dyrektywę 2009/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. Ustawa zmieniła ustawę z dnia 1 grudnia 1961 r. o izbach morskich, ustawę z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski oraz ustawę z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim.
W maju 2013 r. po wyznaczeniu przez Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej trzeciego z pięciu ustawowo przewidzianych członków komisja rozpoczęła swoją działalność. Komisja bada wypadki na statkach polskich oraz na statkach obcych, które zaistniały na polskim morzu terytorialnym oraz morskich wodach wewnętrznych. Komisja nie bada wypadków okrętów wojennych, statków państwowych, jednostek bez napędu i drewnianych o prostej budowie. Nie bada też wypadków małych statków rybackich i jachtów rekreacyjnych, o ile nie uczestniczyły one w tzw. bardzo poważnym wypadku morskim.
Od dnia rozpoczęcia działalności przez Komisję do połowy 2017 r. Komisja rozpatrzyła 272 powiadomienia o zaistnieniu wypadku lub incydentu morskiego, podjęła 77 badań okoliczności i przyczyn wypadku, wydała 53 raporty dotyczące bezpieczeństwa. Wiele z tych raportów zawierało zalecenia dotyczące bezpieczeństwa, skierowane do podmiotów, które mogą przyczynić się do zapobiegania wypadkom lub incydentom morskim. Na skutek zaleceń Komisji zostało zmienionych 7 aktów prawnych, w tym 3 ustawy i 4 rozporządzenia oraz jeden akt prawa miejscowego.
Powołanie Komisji i jej działania prowadzą do zwiększenia świadomości przyczyn zaistnienia wypadków i mają niewątpliwie pozytywny wpływ na poziom bezpieczeństwa morskiego w Polsce.
Artykuł stanowi analizę najnowszych regulacji UE w zakresie minimalizowania formalności sprawozdawczych dla statków zawijających do portów państw UE. Analizie poddano także regulacje IMO w przedmiotowym zakresie, wskazując na pojawiające się w tym zakresie rozbieżności w prawodawstwie międzynarodowym i unijnym. Zaakcentowano także skutki owych rozbieżności. Na tym tle przedstawiona została polska regulacja wdrażająca zarówno postanowienia konwencji FAL, jak i prawo UE. W oparciu o analizę rozwiązań legislacyjnych i praktyki administracyjnej, autorka stawia wniosek o wzorcowym charakterze polskiego modelu wdrożenia ramowego systemu unijnego.
Koncepcja usług ekosystemowych staje się coraz bardziej popularna w obszarze regulacji ochrony środowiska. Jednym z założeń tej koncepcji jest traktowanie człowieka i jego działań jako integralnego elementu ekosystemu. Współzależności pomiędzy człowiekiem a ekosystemem są opisywane przez koncepcję usług ekosystemowych. Obszar prawnej ochrony środowiska morskiego, może być przykładem wprowadzania i funkcjonowania koncepcji usług ekosystemowych i koncepcji pokrewnych do prawnej regulacji środowiska. Bałtyk jest istotny dla rozwoju stosowania koncepcji usług ekosystemowych w regulacji morskiej działalności człowieka z wielu powodów. Jednym z nich może być, wrażliwość ekosystemu tego akwenu, innym intensywność korzystania z tego akwenu dla potrzeb pozyskiwania dostępu do usług ekosystemowych, a jeszcze innym liczba ludności bezpośrednio zależnych od dostępu do usług tego systemu. Rozwiązania przyjęte dla regulacji i ochrony dostępu do usług ekosystemowych Morza Bałtyckiego, mogą stanowić model regulacyjny do potencjalnego wykorzystania także w innych rejonach świata.
Morskie planowanie przestrzenne (MSP) jest jednym ze sposobów osiągania celów zrównoważonego rozwoju. MSP to proces planowania, a także podejmowania decyzji i zarządzania morskiego odbywający się na poziomie krajowym i regionalnym. Proces ten jest ściśle powiązany z regionalną i ponadnarodową współpracą transgraniczną. Przyjęcie dyrektywy UE ustanawiającej ramy planowania przestrzennego obszarów morskich (dyrektywa MSP) odgrywa ważną rolę w opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich w Unii Europejskiej przez promowanie instrumentów MSP. Dyrektywa MSP zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie UE, posiadające dostęp do morza, do przygotowania międzysektorowych morskich planów zagospodarowania przestrzennego do roku 2021. Pomimo wprowadzenia do polskiego porządku prawnego w 2003 r. przepisów odnoszących się do morskiego planowania przestrzennego, efektywne prace skierowane na opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego polskich obszarów morskich rozpoczęły się dopiero w 2013 r. Plany te opracowywane są w oparciu o przepisy ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej z 1991 r. zmienionej w 2015 r. oraz wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze.
Zagadnienie zarządzania statkami (ang. ship management) jest rzadko poruszane w polskiej doktrynie. Istnieją różne przyczyny takiego stanu rzeczy, aczkolwiek niewątpliwie znaczący jest priorytet nadany w politycznym, prawnym jak i ekonomicznym dyskursie zagadnieniom prawnym poświęconym właścicielom statków. Obecny trend utrzymuje się pomimo faktu, iż ponad 73% światowego tonażu jest zarządzane przez specjalistyczne podmioty „ship managerskie”.
Analiza ekonomiczna rok po roku dostarczała dowodów, że Polska przestała być krajem liczącym się pod względem ilości posiadanych przez nią statków i ten trend nie ulegnie odwróceniu w perspektywie krótko i średnioterminowej. Polska może jednak odegrać kluczową rolę w świecie żeglugi poprzez przekształcenie się w centrum zarządzania statkami. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie wybranych aspektów zarządzania statkami morskimi.
Wzrost zagrożenia atakami terrorystycznymi w Europie i nacisk społeczny na rządy w celu podejmowania działań, które ułatwiłyby wymianę informacji pomiędzy krajowymi organami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo publiczne doprowadziły do stworzenia systemów informacyjnych, w których wtórnie przetwarzane są dane pasażerów. Początkowo scentralizowane systemy objęły pasażerów lotniczych podróżujących na trasach międzynarodowych, ale niedługo po tym zostały rozszerzone tak by objęły dane PNR (Passenger Name Records) dotyczące ruchu krajowego. Dziś obserwujemy tendencję rozszerzania ich na inne środki transportu, włączając w to sektor morski. W niniejszej pracy dokonano oceny najbardziej rozwiniętego z dotychczas stworzonych systemów przetwarzających dane PNR – wprowadzonego w Belgii – oraz przedstawiono wnioski płynące z jego stworzenia dla rozwiązań ogólnoeuropejskich. Przedstawiając najważniejsze problemy związane z profilowaniem pasażerów oraz z wymianą danych pomiędzy uprawnionymi instytucjami, omówiono w niej problem braku oceny wpływu przedsięwzięcia na prywatność osób, których dane są przetwarzane oraz zasygnalizowano potrzebę dokonania poprawnej oceny niezbędności i proporcjonalności rozwiązań wprowadzanych tak na poziomie państw członkowskich, jak i w unijnej dyskusji nad wdrożeniem dyrektywy PNR oraz nowych wymagań dotyczących elektronicznej rejestracji pasażerów i członków załogi na pokładzie europejskich statków pasażerskich zamieszczonych w pakiecie zmian do dyrektywy 98/41/WE.
pl
en
