Studia Pedagogiczne

Tekst, stanowiąc wprowadzenie do tomu, przedstawia – wiodącą dla jego problematyki – koncepcję miasta pedagogicznego. Autorka kładzie w niej nacisk na specyfikę życia w mieście, którego generyczną cechę stanowią przepływy, nieustanna wymiana dokonująca się pomiędzy uczestnikami jego życia. Dotycząc także myśli, wymiana ta tworzy rodzaj wspólnoty, którą – za Arystotelesem – można nazwać koinopolis, miasto wspólnie formowanej myśli i miasto kształcące zarazem, Wielka nauczycielka. Przedstawiana na tle kondycji współczesnego miasta globalnego, sformatowanego neoliberalnym urbanizmem, koncepcja miasta pedagogicznego staje się aktualną, żywo reagującą na jego problemy, wersją pedagogiki społecznej, rozwijaną w obszarze refleksji i badań oraz praktyki edukacyjnej, określanym jako pedagogika miejsca (w tym przypadku miejsca, jakim jest miasto). W teoretycznej perspektywie wpisuje się ona w koinopolityzm, który autorka proponuje – per analogiam wobec kosmopolityzmu – jako nurt myślenia i zarazem postawę, mogącą – korzystnie w sensie społecznym – kierunkować przemiany, dokonujące się dzisiaj w miastach. Artykuły zebrane w tomie są tego wyrazem. W obszarze pedagogicznego działania natomiast, ta miejska wersja pedagogiki rozwijana jest w oparciu o edukację społeczną, której rozmaite odmiany i dla której różnorodne konteksty przedstawiane są w treści całego opracowania.

Artykuł jest próbą analizy dyskursu przestrzenno-pedagogicznego na gruncie niemieckiej pedagogiki społecznej. Stanowi wycinek rozważań na temat zmiany w paradygmacie myślenia o miejscu/przestrzeni (spatial turn), jako kategoriach pedagogicznych. Autorki szukają odpowiedzi na pytanie, czym jest przestrzeń i miejsce oraz jakimi pojęciami w zakresie refleksji nad miejscem/przestrzenią operuje niemiecka pedagogika społeczna. Tekst przybliża między innymi relacyjną koncepcję przestrzeni Martiny Löw, jej dwuznaczność oraz pojęcie spacingu. Aktywne wytwarzanie przestrzeni miejskiej oraz przestrzenny wymiar relacji i jego dynamika poddane są dyskusji. Artykuł prezentuje również głosy krytyczne, dotyczące między innymi transdyscyplinarności przestrzeni oraz pracy socjalnej zorientowanej na przestrzeń socjalną. Stanowi zachętę do pogłębionych, międzynarodowych analiz teorii przestrzenno-pedagogicznych.

W niniejszym artykule odnosimy się do potencjału miast i środowisk zurbanizowanych, które są ważnymi miejscami dla edukacji międzynarodowej. Przedstawiamy laboratoria miejskie w Europie Środkowej, metodologiczną koncepcję tworzącą ramy naszej pedagogiki, której metody stosujemy w kontekście edukacji międzynarodowej, mianowicie w ramach programów umożliwiających studiowanie amerykańskich studentów za granicą – w Polsce i Europie Środkowej. Rozpoczniemy od rozważań nad różnymi aspektami dotyczącymi tego, w jaki sposób miasta są istotne dla edukacji międzynarodowej, oraz tego, co sprawia, że są kluczowe dla naszej pedagogiki. Następnie wyjaśniamy pojęcie laboratoriów miejskich i podajemy przykłady zaczerpnięte z naszej pracy ze studentami.

W artykule zaprezentowano rozważania dotyczące międzypokoleniowego projektu edukacyjno-badawczego pt. „Przywracanie Pamięci Miastu”. Projekt ten realizowany był przez Toruński Uniwersytet Trzeciego Wieku w partnerstwie z Wydziałem Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w ramach programu „Patriotyzm Jutra”, który został ogłoszony przez Muzeum Historii Polski i sfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przedsięwzięcie to opierało się na koncepcji miejsc pamięci Pierre’a Nory i nowoczesnej wizji patriotyzmu, a w warstwie dydaktycznej i metodologicznej osadzone zostało w ramach badań w działaniu, co umożliwiło łączenie treści historycznych z pedagogiczną metodą ich nowoczesnego przekazu. W tekście ukazano cele i efekty projektu, a także opisano jego przebieg i podjęte w jego ramach działania. Przedstawiając rezultaty tego przedsięwzięcia skoncentrowano się na wielopłaszczyznowości związanego z nim procesu międzypokoleniowego uczenia się.

Autorka przedstawia w tekście poszukiwania tożsamościowe osób i rodzin przesiedlonych po II wojnie światowej z Wileńszczyzny do Gdańska w kontekście integracji społeczności miejskiej. Gdańsk jako miasto, którego ludność po wojnie uległa niemal całkowitej wymianie, staje się w tym ujęciu swoistym laboratorium procesów społecznej integracji. Tekst ma charakter wprowadzający do tematu, bazuje na wynikach pilotażowych badań jakościowych przeprowadzonych w ramach koordynowanego przez prof. Maria Mendel projektu „Wspólny pokój Gdańsk” (2013–2015). Przedstawione analizy stają się przyczynkiem do refleksji nad tożsamościowymi uwarunkowaniami procesów integracji w ramach społeczności miejskiej, również w odniesieniu do współczesności. Omawiając kwestie tożsamości, autorka zwraca uwagę na znaczenie cezury czasowej, jaką był koniec II wojny światowej, oraz na doświadczenia ekspatriacji w kontekście przestrzennym i społeczno-kulturowym.

Inspirując się socjologią miasta szkoły chicagowskiej i antropologią Mary Douglas autorzy artykułu ukazują szczególny status kulturowy nowych miejskich peryferii w zestawieniu ze wsią oraz starymi peryferiami i centrami miejskimi. Krytycznie odnoszą się do tezy, że nowe peryferie miast są „pustyniami kulturalnymi” lub „sypialniami”, a formę względnie trwałego zbiorowego zorganizowania wzorów aktywności uznają za specyficzny dla nowych osiedli rodzaj kultury. Dowodzą, że jeśli w klasyfikacji Douglas wieś cechuje niska społeczna energia i silna kontrola społeczna, a centrum wielkiego miasta wysoka energia i niska kontrola, to nowe miejskie peryferie charakteryzują się zarówno niską energią, jak i niską kontrolą społeczną. Dokładniejsza charakterystyka nowych peryferii została przedstawiona w artykule na podstawie materiałów zebranych w ramach kilku projektów jakościowych badań socjologicznych. W świetle materiałów empirycznych można zobaczyć, że na nowych miejskich peryferiach bezpośrednie formy społecznej kontroli zostały zastąpione przez społeczny zakaz ingerencji i rozwinięcie się form samokontroli mieszkańców nad sprywatyzowanymi mikroprzestrzeniami zamieszkiwania i transportu oraz nad własnym ciałem. Zauważono, że intensywny rozwój zindywidualizowanych praktyk rekreacyjnych outdoor prowadzi do stopniowego kształtowania się typu cielesnego mieszkańca nowych peryferii.

Pojęcie miasta ma szeroką perspektywę analityczną, między innymi architektoniczną, socjologiczną, psychologiczną, polityczna, kulturową, urbanistyczną czy też pedagogiczną. Opozycja miasto – wieś, w której natura traktowana jest jako miejsce idylliczne, miejsce dzieciństwa, miejsce tęsknoty, miejsce utracone zaczęła ulegać powolnej dekonstrukcji w latach dwudziestych minionego wieku. Dokonywana apoteoza miasta przez wielu artystów i wchłonięcie symboliki miasta przez kulturę masową, a następnie popularną, powoduje konieczność podejmowania badań interpretujących znaczenia miasta w współczesnej kulturze. Artykuł jest próbą określenia sposobów funkcjonowania motywów miasta w kulturze popularnej przez analizę wybranych tekstów muzyki rozrywkowej począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku do początków XXI wieku.

Realizowany od lat 80. XX w. program „odbudowy miasta” zakłada uspołecznienie programów reform i polityki miejskiej. Celem artykułu jest ukazanie, jak program Krajowej Polityki Miejskiej przechwytuje i asymiluje ideały „bycia razem” (wspólnego bycia) wypracowane przez ruchy miejskie. Rządowe programy widzą w społeczeństwie „innowację” i nieuwzględniany wcześniej potencjał w planach rozwojowych. Dokonują „operacjonalizacji” ideałów i postulatów ruchów miejskich w taki sposób, by uczynić społeczeństwo nowym zasobem rozwoju ekonomicznego. Asymilacja i translacja roszczeń oraz ideałów ruchów miejskich przez programy rządowe zarządzania miastem staje się elementem nowej politycznej racjonalności.

Ruchy miejskie przedstawiają same siebie jako odpowiedź na deficyt lokalnej polityki. Wpisują się w ten sposób w popularne diagnozy kryzysu demokracji, proponując własny model zaangażowania w życie polityczne. Jednak czy ten model jest szansą na odnowę demokracji, czy inną wersją polityki rozumianej jako oświecone zarządzanie? Czy ma potencjał rozszerzania sfery politycznej, czy zatrzymuje się wpół drogi? Artykuł jest próbą rozważenia tych kwestii. W pierwszej części zestawione zostały różne wersje języków politycznych, w jakich dokonuje się krytyki demokracji. Następnie przedstawiono koncepcję Jacques’a Rancière’a, akcentującą równościowy i emancypacyjny wymiar demokracji. Przykłady retoryki i działań ruchów miejskich są rozpatrywane w tym podwójnym kontekście różnych języków politycznych i radykalnego charakteru demokracji. Rozważony zostaje problem „niepełnej artykulacji politycznej”, w wyniku którego ruchy miejskie nie mogą w pełni zrealizować obietnicy, jaką składają.

W niniejszym artykule spróbuję wskazać, czego uczą się korporacje od ruchów miejskich. W proponowanej analizie odwołam się do koncepcji rekuperacji i ducha kapitalizmu Luca Boltanskiego i Ève Chiapello. Ponadto przywołam pracę tych autorów, którzy analizowali powstanie i działalność ruchów miejskich w kontekście krytyki kapitalizmu i systemu neoliberalnego.

Niniejszy artykuł jest refleksją nad rolą, jaką we współczesnych miastach pełnią organizacje pozarządowe. Zakłada się, że miasta postsocjalistyczne podlegają gwałtownym przemianom związanym z pojawieniem się nowych modeli aktywności obywatelskiej oraz ruchów miejskich. W artykule przedstawiona zostaje charakterystyka polskich organizacji pozarządowych. Ukazana jest też idea ruchów społecznych w miastach postsocjalistycznych. Następnie omówiono ideę organizacji pozarządowych jako agentów zmian społecznych. W tym kontekście przedstawiono także pojęcia konfliktu społecznego, dobra wspólnego oraz tożsamości zbiorowej. Artykuł kończy się postulatem budowania koalicji pomiędzy różnymi aktorami społecznymi.

Autorka przedstawia aktywność mieszkańców w procesie rewitalizacji na przykładzie procesów dokonujących się w Poznaniu na przełomie XX i XXI wieku. Przegląd prowadzonych działań unaocznia nie tylko przemiany instrumentów i metod postępowania, ale przede wszystkim jest prezentacją procesów samoedukacji wszystkich uczestników: stowarzyszeń, władz miasta i mieszkańców. Istotne są także przedstawione przykłady celowych inicjatyw edukacyjno-kulturalnych adresowanych do mieszkańców i prowadzonych z mieszkańcami w ramach Miejskiego Programu Rewitalizacji. Kumulacja tych działań doprowadziła nie tylko do pobudzenia świadomości obywatelskiej, więzi sąsiedzkich i lokalnych identyfikacji, ale też zainicjowała indywidualne przemiany mentalne. W efekcie wykształciły się wielowątkowe zależności: realizowanie przez mieszkańców prawa do współdecydowania i współodpowiedzialności wpływa na postawy przedstawicieli władzy i stanowi rodzaj zwrotnej edukacji społecznej, skłaniającej do podmiotowego traktowania wszystkich uczestników procesów społecznych.

Autorka przedstawia przemiany, jakie zaszły pod koniec dwudziestego wieku w obszarze koncepcji dotyczących prezentacji sztuki publiczności miejskiej. Zwraca uwagę na znaczenie ruchu tzw. „nowej muzeologii”, który dokonał rewizji postaw muzeologów wobec odbiorców sztuki. Przedstawia zaczerpnięte z Polski i Europy praktyki lokowania działań artystycznych poza instytucjami wystawienniczymi, bezpośrednio w przestrzeni publicznej, z natychmiastowym dostępem do widza, który ponadto zapraszany jest do uczestnictwa w procesie tworzenia dzieła wspólnie z artystą. Wskazuje na konsekwencję tego rodzaju praktyk, jaką jest wytworzenie się tzw. „nowej publiczności” – świadomej swoich oczekiwań w stosunku do instytucji kultury. W końcu autorka opisuje projekt badawczy na temat zjawiska „nowej publiczności” zainicjowany w ramach międzynarodowego projektu „Artecitya”.

Autorzy dowodzą, jak wzmacniać edukacyjną moc instytucji muzeum. Podkreślają historyczną i kontekstową zmienność głównych funkcji realizowanych przez te instytucje, wskazują na konieczność usytuowania muzeum w społeczności miasta i poszerzania zakresu jego działań na rzecz różnych społeczności. Charakteryzują modele współczesnej edukacji muzealnej wraz z argumentami na rzecz oswajania odmiennych sposobów uczenia się zarówno przez odwiedzających, jak i pracowników muzeum. W artykule zaprezentowano dwie praktyki, które zdaniem autorów sprzyjają uczeniu się w/i przez instytucję muzealną.

Artykuł podejmuje problematykę pedagogiki miejsca, ze szczególnym naciskiem na kontekst miejski. Bazując na zasadniczych tezach, iż miasto jest tekstem (Władymir Toporow), a miejsca są pedagogiczne (Maria Mendel) – koncentruje się na problematyce symbolu. Zarówno definicja pojęcia, jak i jego poszczególnych egzemplifikacji stanowi bazę teoretyczną do dalszych rozważań o charakterze praktycznym. Przybliżając metodologię zrealizowanego w latach 2015–2016 projektu badawczego Czytanie miasta, autorka prezentuje nowe wyzwania badawcze dla pedagogów. Przedstawienie szerokiej kafeterii symbolicznej miast – obejmującej zarówno obszar manifestacji kulturowych (wieże, mosty), jak sferę natury (góra, rzeka) – prowadzi do propozycji ich aplikacji edukacyjnych. Podsumowanie tekstu stanowią opisy zrealizowanych animacji opartych na badaniach.

Family engagement favorably influences student achievement, yet information addressing how schools and communities can effectively partner with diverse families remains lacking. This paper examines two examples that are illustrative of the some of “best” examples of parent engagement; yet they are still problematic. Using the theoretical frameworks of liberalism and postcolonial theory, this paper critiques these cases and specifically the concepts of capacity building, agency, and empowerment as they relate to urban parents’ school engagement. A critical examination of these cases yields the following conclusion and implication for researchers and practitioners alike: what might change and how might these “best” examples of parent engagement be less harmful if rather than perceiving parents as having a deficit and needing knowledge, principals, school administrators, teachers, and parents themselves capitalized on the strengths and knowledge parents already possess about their children and their communities rather than feeling obliged to dispel information and craf tparent engagement as it has traditionally been constructed and exemplified in these programs?

Artykuł prezentuje gdański Model Integracji Imigrantów w obszarze edukacji, na tle dwuletnich doświadczeń szkół, instytucji samorządowych oraz organizacjach społecznych, zaangażowanych w tworzenie warunków edukacji imigrantów. Uczniowie cudzoziemscy, zdefiniowani jako „cudzy”, nienależący do wspólnoty „swoich”, nie są podmiotem polityki edukacyjnej, jednak natychmiast po przekroczeniu progu szkoły stają się jej przedmiotem. Prawo i szkolne praktyki wyznaczają im miejsce w systemie, które staje się ogromnym wyzwaniem zarówno dla nauczycieli i dyrektorów szkół, jak i dla samych uczniów i ich rodziców. Gdańska droga do wypracowania miejskiej polityki edukacyjnej dla imigrantów wiodła od interwencji, poprzez diagnozę problemów i uczenie się od innych, do poszukiwania własnych innowacyjnych rozwiązań.