The paper discusses the lives and activities of two printers: Johann Gottfried Haase and Gottfried Börner who operated their printing houses in Szlichtyngowa, a small town on the borderland of Great Poland and Silesia, during the years 1715-1740. Their output is represented by 101 items known today, dominated by ephemeral literature, documenting social and family life of Protestant elites, the burghers and gentry of the historical Land of Wschowa and Duchies of Głogów and Wołów. The authors of those prints were mostly Lutheran clergymen and town offi cials from Wschowa, Leszno, Głogów and other places. Very few items are connected with the local Catholic community. The downfall of printing in Szlichtyngowa was brought by the competitive activity of Michael Lorentz Presser in the nearby town of Leszno, who also served Polish language clients.
The painting discussed in the article was brought to Poland from Italy by general Władysław Zamoyski as “Radziwiłł’s entrance to Rome” and its title hero was first identifi ed as “Cardinal Jerzy Radziwiłł” in the inventory of 1924. According to the author, pace Baglione and Manilli, the thesis about Antonio Tempesta’s authorship is unlikely. The parts of the sky and the ruins of Rome may be attributed to Agostino Tassi. A group of people in the lower part were painted by at least two artists who are difficult to identify but be narrowed to a dozen or so assistants of Tassi or Andrea Sacchi, who are known by name. The painting may be related to the inauguration of the pontifi cate of Paul V, Pope Innocent X or Urban VIII. It must be dated to the thirties of the seventeenth century and may have been painted at the order of the Borghese for their new villa on the Pincio. The contractor of this painting was probably the workshop of Tassi. Zamoyski probably bought it on the antiquarian market rather than directly from the Borghese, because in that case there would be no significant error in the title of the work.
In the Moorish Hall of Kórnik Castle there is a group of 12 stucco coats of arms, situated according to the programme developed by Tytus Działyński, owner of the residence. Another 34 coats of arms painted on canvas were meant to be put on the northern wall of the hall. This article contains a new, much improved in comparison to the previous ones, description of the whole set, as well as an attempt to reconstruct the process of its creation and analyze the ideas standing behind its design. Thanks to the research it was possible to identify the graphics used as models by Działyński, describe the various stages of his work, point out what was never finished and above all to propose a new and in-depth interpretation of the ideological message embedded in the whole set. It seems that Działyński intended to depict the history of Poland in its golden age by the use of the coats of arms. Those 34 missing coats of arms of the voivodeships of the Polish-Lithuanian Commonwealth were meant to be the most important of all and their absence makes it impossible to understand Działyński’s intentions.
In the collection of the Kórnik Library there is an unfinished project of a heraldic plate (call number D. IV. 131) which was mentioned in the book by Stefan Kuczyński „Polish land arms: genesis, content, functions”. This article is the first attempt to analyze this forgotten and never completed heraldic project of Tytus Działyński. The heraldic design is a rectangular piece of paper with glued drawings of coats of arms of provinces, sometimes with notes. They are arranged according to the administrative division of the Polish–Lithuanian Commonwealth. A comparative analysis discovered the sources of the engravings of coats of arms which were used in the project. It was also established that the project was created between 1859 and 1861.
The Kórnik Library owns the richest collection of papers related to the mathematician and philosopher Józef Maria Hoene-Wroński (1776-1853), the founder of Polish Messianism. Among them there is a copy of a letter written to him in 1853 by Alphonse-Louis Constant (1810-1875), better known under his later literary pseudonym “Éliphas Lévi”. He became an admirer of Wroński (the letter is signed “your devoted disciple”) and one of the few people present at his funeral. He also helped Leonard Niedźwiecki with cataloguing Wroński’s manuscripts. The paper discusses his life and relations with the Polish aristocratic emigration in France. Of special note is his friendship with Flora Tristan, the feminist activist, through whom he met Balzac and probably Adam Mickiewicz, quoted with great admiration in his later books on magic and occultism. It is even possible that those interests of Lévi were partly inspired by Mickiewicz’s readings of Swedenborg, Jakob Böhme and Louis-Claude de Saint-Martin. The key discovery is that the phrase “Poland is the Christ of nations”, known to every Polish pupil, was not formulated by Mickiewicz (as is widely believed) but by Constant in a political pamphlet Le Deuil de la Pologne (1846). After his metamorphosis into a modern magus, Éliphas Lévi became a close friend of Madame de Balzac (to whom he dedicated an occult novel), brothers Aleksander and Konstanty Branicki, as well as Jerzy Mniszech, who became the sole heir of his magical manuscripts and a curious instrument called “prognometer”. It is not known what happened to the manuscripts, but the “prognometer” is now in the collections of the National Library as a deposit of the Branicki Library in Wilanów.
The purpose of the “Zakłady Kórnickie” Foundation was to assure fi nancial basis for the institutions founded by Jadwiga and Władysław Zamojski. In the law passed in 1925 the first place among the aims of the Foundation was held by “maintenance and development of The Housework School for Women”. The Foundation, however, was not performing this legal obligation properly. Preliminary school budgets were set at a level that was too low and the funds were paid too late and not to the full amount. This disorganized life at the School. There was not enough money to pay employees’ salaries on time, income tax, health insurance etc. were likewise was not paid. It was necessary to request for loans, buy food and coal on credit, etc. Drastic savings were made at the cost of the School during the great economic crisis. In 1931 two of the three courses run by the School were closed. The situation began to improve in the School year 1934/35. In 1937, besides the traditional course, a two-years’ high school of economics was inaugurated. In 1938 complete reconstruction of the School buildings was started but the outbreak of the war prevented its completion.
„Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” działa zgodnie z Kodeksem Postępowania Komitetu ds. Etyki Wydawniczej (Committee on Publication Ethics – COPE).
Standardy zachowań przyjętych przez wydawcę pisma (PAN Bibliotekę Kórnicką) a obejmujące redaktorów czasopisma, autorów, recenzentów i wydawcę znajdują się na stronie:
https://publicationethics.org/files/Code_of_conduct_for_journal_editors_1.pdf
Autorzy przysyłający swe prace do „Pamiętnika” proszeni są o dołączenie następującego oświadczenia:
- praca nie była nigdzie publikowana ani nie jest skierowana do redakcji innych czasopism lub ksiąg zbiorowych;
- praca jest całkowicie oryginalna, a wykorzystane w niej założenia, teorie i fragmenty tekstów innych osób zostały wskazane przez autora artykułu wraz z podaniem nazwiska ich twórcy i tytułu dzieła.
O wszelkich wykrytych przypadkach braku rzetelności naukowej będą informowane odpowiednie podmioty.
Redakcja nie płaci honorariów autorskich.
Zasady recenzowania tekstów
Nadesłane artykuły podlegają wstępnej kwalifikacji dokonywanej przez Radę Redakcyjną.
Po uzyskaniu pozytywnej oceny, każdy tekst jest kierowany do dwóch niezależnych recenzentów, bez ujawnienia nazwiska autora artykułu. Recenzja ma formę pisemną.
Nazwiska recenzentów nie są ujawniane autorom.
W razie konieczności dokonania poprawek w tekście opinia recenzentów, wraz ze wskazówkami dotyczącymi tych poprawek, jest przekazywana autorowi artykułu, jednakże bez podania nazwisk recenzentów.
Kryteria oceny artykułów
– Czy treść artykułu mieści się w profilu tematycznym „Pamiętnika Biblioteki Kórnickiej”?
– Czy artykuł jest oryginalny tzn. czy nie był w całości lub w części gdziekolwiek publikowany?
– Na ile artykuł jest nowatorski i odkrywczy; czy prezentuje nowe ustalenia lub interpretacje, wprowadza do obiegu naukowego najnowsze materiały?
– W jakim stopniu artykuł uwzględnia aktualny stan wiedzy na dany temat oraz materiały źródłowe?
Konstrukcja artykułu
– Czy tezy zostały wyraźnie określone i odpowiednio zhierarchizowane?
– Czy interpretacje i wnioski są poprawne?
– Czy temat jest adekwatny do treści artykułu?
Forma artykułu
– Czy tekst jest poprawny pod względem językowym?
– Czy nie występują powtórzenia lub zbytnie rozwlekłości?
– Czy abstrakt trafnie oddaje główne tezy artykułu i ich uzasadnienie?
Recenzenci „Pamiętnika Biblioteki Kórnickiej”
Mariusz Bryl (UAM), Paulina Buchwald-Pelcowa (BN), Wiesław Długołęcki (UG), Monika Hamanowa (WTN), Artur Jazdon (UAM), Jan Kęsik (UWr), Jacek Kowalski (UAM), Andrzej Mężyński (UW), Piotr Nowak (UAM), Alicja Pihan-Kijasowa (UAM), Józef Tomasz Pokrzywniak (UAM), Maciej Urbanowski (UJ)
Ze względu na tematykę niektórych artykułów redakcja zastrzega sobie prawo powoływania dodatkowych recenzentów.
Redakcja „Pamiętnika Biblioteki Kórnickiej” deklaruje, że wersja drukowana czasopisma jest jego wersją pierwotną.
Oddanie tekstu do redakcji stanowi jednocześnie zgodę na jego zamieszczenie w Internecie.
O czasopiśmie
Założyciel Biblioteki Kórnickiej, Tytus Działyński, już w latach czterdziestych XIX wieku powziął ideę wydawania czasopisma naukowego – organu Biblioteki. Jego syn Jan, planował wydawanie „Kwartalnika Biblioteki Kórnickiej”, jednakże nie znalazł odpowiednich współpracowników.
Zamysły Działyńskich wcielił w życie Józef Grycz, dyrektor Biblioteki w latach 1928-1929. Pod jego redakcją ukazał się pierwszy zeszyt „Pamiętnika Biblioteki Kórnickiej” w roku 1929. Od tego czasu „Pamiętnik” ukazywał się nieregularnie, w miarę napływu funduszy i materiałów.
Do roku 2017 ukazały się 34 zeszyty.
„Pamiętnik” został powołany dla popularyzowania zbiorów i dokumentowania dziejów Biblioteki, także zamieszczania rozpraw opartych na jej materiałach. W kilkudziesięcioletniej historii pisma zdarzały się odstępstwa od tak nakreślonego programu, jednakże generalnie zachowywało ono kórnicki charakter. Publikowane były liczne teksty prezentujące druki i rękopisy ze zbiorów Biblioteki. Opisywano syntetycznie niektóre zespoły lub ich wybrane części – długossiana, tzw. Archiwum Zaremby (z czasów powstania styczniowego), archiwum organizacji głównej powstania styczniowego w zaborze pruskim, tzw. zbiory rzymskie i paryskie (wyselekcjonowane druki zwarte, czasopisma i fotografie ze stacji naukowych PAN w Rzymie i w Paryżu), archiwum Jędrzeja Giertycha. Zamieszczano teksty katalogów druków ulotnych, czasopism oraz kalendarzy z XVI-XVIII w.
Z okazji obchodów 100. rocznicy śmierci A. Mickiewicza przygotowano zeszyt (6), wydany trzy lata po obchodach, prezentujący unikalne rękopisy i pamiątki okresu romantyzmu znajdujące się w Bibliotece. Zamieścili w nim artykuły wybitni mickiewiczolodzy – Stanisław Pigoń (o autografie III części Dziadów), Leon Płoszewski, Eugeniusz Sawrymowicz oraz Hanna Malewska. Tom został wysoko oceniony w środowisku polonistycznym.
Cenny zeszyt monograficzny (12) ukazał się w 150. rocznicę założenia Biblioteki Kórnickiej (w roku 1976). Zawierał on pionierskie rozprawy, oparte na niewykorzystywanych dotąd źródłach. Przedstawiono w nich genezę Biblioteki, przekształcenie jej z biblioteki prywatnej w instytucję publiczną, wzrost zbiorów w kolejnych okresach, podstawy finansowe. Zarówno ten tom „Pamiętnika”, jak i późniejsze o dwa lata obchody jubileuszowe, przypominały i środowisku naukowemu i opinii publicznej o zasługach Biblioteki dla nauki i kultury polskiej (druki i publikacje Biblioteki zdobiono wówczas dewizą 150 lat w służbie narodu).
Zeszyt monograficzny (24) poświęcono zasłużonemu bibliotekarzowi kórnickiemu i plenipotentowi Jana Działyńskiego oraz Zamoyskich – Zygmuntowi Celichowskiemu.
Wiele miejsca zajmowały w „Pamiętniku” edycje źródłowe, były to drobne litteraria, odezwy, memoriały, umowy, a przede wszystkim korespondencja – od pojedynczych listów do całych zespołów publikowanych w częściach. Opisywano również zbiory kartograficzne oraz muzealne, kolekcje obrazów i złotnictwa, meble lub pojedyncze wybrane eksponaty.
„Pamiętnik” wniósł znaczący wkład w badanie biografii fundatorów Biblioteki, zwłaszcza Tytusa Działyńskiego. Najwięcej miejsca zajęły edycje jego korespondencji, obszernie opracowano edytorstwo naukowe i zasługi dla powołania PTPN, stosunkowo słabiej uwzględniono kolekcjonerstwo. Jan Działyński otrzymał (w 1987 r.) monografię biograficzną pióra pracownika Biblioteki – Andrzeja Mężyńskiego, stąd też na łamach „Pamiętnika” omówiono jedynie jego zasługi dla powiększania zbiorów i działalność wydawniczą. Liczne teksty poświęcono działalności gospodarczej i społecznej Władysława Zamoyskiego oraz prowadzonej przez jego matkę Jadwigę Szkole Pracy Domowej Kobiet. Kilka tekstów dotyczyło historii stworzonej przez Zamoyskich Fundacji „Zakłady Kórnickie”.
„Pamiętnik” spełniał obowiązek pamięci o ludziach, którzy swoje życie zawodowe związali z Biblioteką. Wyczerpujące opracowania poświęcono dyrektorom Stanisławowi Bodniakowi, Stanisławie Jasińskiej i Stefanowi Weymanowi, a cały obszerny blok – Jerzemu Wisłockiemu (w zeszycie 29). Również pracowników „dalszego planu” żegnano zawsze obszernymi nekrologami.
Trzon zespołu autorskiego stanowili i nadal stanowią pracownicy Biblioteki, publikują również autorzy z innych środowisk naukowych (głównie z UAM). Pismo otwarte jest także dla osób zaczynających dopiero karierę naukową.
Zmieniali się redaktorzy i nakładcy.
Zeszyty od 2. (1930) do 4. (1947) redagował Stanisław Bodniak,
5. (1955) i 6. (1958) – Stanisława Jasińska,
7. (1959) – 12. (1976) – Stefan Weyman,
13. (1977) – 20. (1983) – Marceli Kosman,
21. (1986) – 23. (1993) – Helena Chłopocka,
a 24. (1996) – 34. (2017) – Barbara Wysocka.
Pierwsze cztery numery ukazały się nakładem Fundacji „Zakłady Kórnickie”, zeszyty od 5. do 22. wydawało Ossolineum, natomiast od numeru 23. czasopismo wydaje Biblioteka Kórnicka nakładem własnym.
Pismo poświęcone jest szeroko rozumianej promocji macierzystej instytucji. Jego zakres tematyczny wiąże się z obszarami działalności Biblioteki i obejmuje artykuły o treści bibliotecznej sensu stricto, muzealnej, naukowo-badawczej i edytorskiej. Wiele tekstów ukazywało dzieje Biblioteki Kórnickiej i sylwetki związanych z nią ludzi.
Układ „Pamiętnika” pozostał w zasadzie trwały od czasów jego powstania. Obejmuje on rozprawy i artykuły, materiały i publikacje ineditów, opracowania bio- i bibliograficzne (oparte przeważnie na zbiorach Biblioteki), opisy zbiorów i nowych nabytków, sprawozdania z działalności, nekrologi. W zasadzie nie zamieszczano recenzji ani polemik.
W zeszycie 26. ukazała się bibliografia zawartości poprzednich zeszytów.
pl
en
