Nauki Humanistyczne i Społeczne

Nauka

Zawartość

Nauka | 2023 | No 1

Abstrakt

W pracy poddano analizie trwałość przynależności do klas produktywności badawczej na poziomie indywidualnym. Do analiz wykorzystano dane pochodzące z prowadzonego przez nas Obserwatorium Polskiej Nauki (100 000 naukowców, 380 000 publikacji z ostatniej dekady) oraz metadane z bazy Scopus dotyczące niemal miliona (N = 935 167) polskich artykułów z ostatnich 50 lat. Przeanalizowano przebieg kariery naukowej 2326 polskich profesorów tytularnych. Zbadano daty kolejnych awansów naukowych i liczbę publikacji ( N = 79 027 artykułów) między awansami w ciągu 20–40 lat pracy naukowej w 14 dyscyplinach (nauki ścisłe, techniczne, inżynieryjne, matematyczne i medyczne, czyli w obszarze STEMM). Interesowało nas przemieszczanie się między trzema klasami produktywności – najwyższą (górnych 20%), przeciętną (60%) i najniższą (dolnych 20%). Połowa najbardziej produktywnych doktorów okazała się najbardziej produktywnymi doktorami habilitowanymi, a połowa najbardziej produktywnych doktorów habilitowanych –najbardziej produktywnymi profesorami tytularnymi (52,6% i 50,8%). Przechodzenie od najwyższej do najniższej i od najniższej do najwyższej klasy produktywności dotyczyło tylko 100 (4,3%) naukowców. W modelach regresji logistycznej dwoma silnymi predyktorami przynależności do najwyższej klasy produktywności wśród profesorów tytularnych okazały się wysoka produktywność w okresie bycia doktorem i w okresie bycia doktorem habilitowanym (zwiększając szanse średnio niemal dwukrotnie i czterokrotnie, o 179% i 361%). Podsumowanie obejmuje wykorzystanie Big Data do badania karier akademickich.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Kwiek
1
ORCID: ORCID
Wojciech Roszka
2
ORCID: ORCID

  1. Institute for Advanced Studies in Social Sciences and Humanities (IAS) UAM w Poznaniu
  2. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Centrum Studiów nad Polityką Publiczną UAM

Abstrakt

Życie na Ziemi jest procesem realizowanym przez miliardy organizmów, należących do ogromnej liczby gatunków. Od powstania życia do dziś liczba gatunków stale rośnie, ale proces ten jest przerywany głębokimi kryzysami („Wielkimi Wymieraniami”), kiedy liczba gatunków gwałtownie maleje. Jednak po stosunkowo krótkim czasie – liczonym w milionach lat – liczba gatunków wraca do poprzedniej wysokości i nadal rośnie, aż do następnej katastrofy. Kiedy na Ziemi pojawił się gatunek Homo sapiens, zastał największą różnorodność biotyczną w historii Ziemi, ale w bardzo krótkim czasie – po szybkim wzroście jego populacji – różnorodność zaczęła znowu spadać. Czy jesteśmy świadkami początków kolejnego wielkiego wymierania? Jeżeli tak, to jakie mogą być tego konsekwencje dla tych gatunków, które przetrwają? Czy gatunek Homo sapiens też jest zagrożony? A życie na Ziemi? Łatwo postawić takie pytania, ale trudno na nie odpowiedzieć.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

January Weiner
1

  1. Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński, professor emeritus

Abstrakt

Trzecia dekada XXI wieku w namacalny sposób przypomniała o zmienności, niepewności, złożoności i wieloznaczności otoczenia, w którym funkcjonują gospodarki, organizacje czy jednostki, przynosząc przynajmniej dwa poważne kryzysy gospodarcze. Z jednej strony pandemia COVID-19 przyniosła bezprecedensowy szok o charakterze zarówno popytowym, jak i podażowym, materializując tym samym ryzyka związane z budowanym przez wiele dekad systemem międzynarodowych powiązań gospodarczych. Z drugiej strony nastąpił globalny kryzys ekonomiczny spowodowany przez zbrojną agresję Rosji na Ukrainę. Celem artykułu jest próba uchwycenia wpływu wspomnianych zjawisk na sytuację gospodarczą w Polsce z perspektywy wewnętrznej i międzynarodowej, przy czym dodatkowo uwzględniono również perspektywę globalną. W ramach perspektywy wewnętrznej skupiono się na procesach inflacyjnych w krótkim i długim okresie, biorąc pod uwagę ich przebieg oraz możliwe mechanizmy przeciwdziałania. W ramach perspektywy międzynarodowej zwrócono uwagę na jedno z najczęściej dyskutowanych zagadnień, jakim jest stawianie prognoz i ocen odnoszących się do skuteczności i efektywności sankcji nałożonych na Rosję i Białoruś. Drugim problemem w ramach tej perspektywy, który w wymierny sposób dotyka zarówno wielu gospodarek europejskich, jak i gospodarek rozwiniętych na całym świecie, jest uzależnienie się Europy od Rosji w kwestii dostępu do surowców energetycznych oraz od Chin w zakresie zdolności produkcyjnych. Trzecia kwestia mieszcząca się w perspektywie międzynarodowej to problemy związane z odbudową gospodarki ukraińskiej po wojnie oraz z perspektywami rozwojowymi tejże gospodarki, ze zwróceniem szczególnej uwagi na rolę, którą w tych procesach mogą odegrać polskie przedsiębiorstwa. I wreszcie, w ramach perspektywy globalnej poświęcono uwagę dwóm zagadnieniom, mianowicie tzw. ekonomii umiaru oraz przyszłości globalizacji. Przyjęto przy tym, że umiar można uznać za synonim racjonalności globalnej i gwarant trwania cywilizacji w długim okresie, a zatem również szczególny przypadek tzw. dobra wspólnego. Odnośnie do globalizacji, rozumianej jako zaawansowanej postaci umiędzynarodowienia, skupiono się na szansach i zagrożeniach dla regionu Europy Środkowo-Wschodniej, wynikających z istotnych zmian dokonujących się w międzynarodowych łańcuchach wartości w związku z pandemią COVID-19 oraz wojną w Ukrainie.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marian Gorynia
1
Piotr Trąpczyński
1

  1. Instytut Gospodarki Międzynarodowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Abstrakt

Uwagi te traktuję jako głos w dyskusji nie tylko o historycznej roli Kościoła katolickiego w kulturze, ale także o błędach popełnianych przez Magisterium Kościoła Katolickiego, takich jak absolutyzm, globalizm, nietolerancja. Na pewno można je nazwać inaczej. Kluczową kwestią jest jednak nie to, jak je nazwiemy, lecz to, czy uznamy je za poważne błędy, a jeśli tak, to czy szukamy takiego wyjaśnienia, które nie jest jedynie „wymówką”. Taką „wymówką” jest m.in. ich tłumaczenie w często przywoływanych w tych rozważaniach „Dziejach Kościoła katolickiego” ks. Mariana Banaszaka. Reprezentuję inny pogląd niż ten autor. W odróżnieniu od niego i innych katolickich autorów, którzy za niepowodzenia katolicyzmu (w tym upadek jego decydującej roli społecznej) obwiniają wszystkich tylko nie tych, którzy podejmują kluczowe decyzje w tym Kościele uważam, że mieli oni w tym swój znaczący udział.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zbigniew Drozdowicz
1
ORCID: ORCID

  1. Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

Abstrakt

Sywetki trzech polskich humanistów zapamiętane przez prof. Michała Głowińskiego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Głowiński
1 2

  1. członek rzeczywisty PAN
  2. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa

Abstrakt

Przełomowe odkrycie w 1912 r. zjawiska dyfrakcji promieni X na kryształach zrewolucjonizowało nie tylko fizykę, ale także chemię, biologię i w końcu również nauki medyczne, otwierając drogę do badania na poziomie atomowym struktury leków oraz biomolekuł, do których mają one trafić. Po raz pierwszy dyfrakcję promieni X zaobserwowali Walter Friedrich (asystent) i Paul Knipping (doktorant) w eksperymencie wykonanym według wskazówek teoretyka, Maxa (później von) Lauego, który dwa lata później otrzymał za to indywidualnie Nagrodę Nobla (z oficjalną uroczystością w 1920 r.). Użyty wówczas przyrząd wystawiony jest w Muzeum Niemieckim w Monachium jako „oryginalna aparatura Lauego”. Opis taki jest podwójnie błędny: Laue nigdy osobiście na nim nie eksperymentował, a ponadto eksponat został w dużym stopniu odtworzony ze względu na zaginięcie lub kradzież (w samym Muzeum Niemieckim!) wielu części. Również „pierwsze zdjęcie rentgenowskie kryształu” otacza aura niejasności. Złoty medal noblowski Lauego został roztworzony w wodzie królewskiej dla uniknięcia konfiskaty i identyfikacji laureata przez hitlerowców. Po wojnie w Sztokholmie wybito duplikat, lecz wszelki ślad po nim zaginął. Ten przykład zniekształconej (często upiększonej) narracji o wielkim odkryciu skłania do zastanowienia: czy dopuszczalne jest opowiadanie o osiągnięciach nauki w sposób uproszczony, nie do końca zgodny z prawdą historyczną? Nasza odpowiedź to „ostrożne tak”, z zastrzeżeniem, że należy podejmować wszelkie wysiłki, aby tę prawdę historyczną przywrócić. I taki właśnie jest cel tego artykułu – w odniesieniu do jednego odkrycia fizyki.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Kamil F. Dziubek
1
Mariusz Jaskólski
2 3
ORCID: ORCID
Andrzej B. Więckowski
4 5

  1. Europejskie Laboratorium Spektroskopii Nieliniowej LENS, Sesto Fiorentino (Florencja), Włochy
  2. Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
  3. Wydział Chemii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  4. Wydział Fizyki i Astronomii, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra
  5. Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Poznań

Abstrakt

Często mówi się, że biotechnologia jest „stara jak świat”. Jednakże dopiero obecnie nowoczesne biotechnologie oparte na inżynierii genetycznej dostarczają inowacyjnych rozwiązań, stanowiąc podstawę rozwoju i transformacji współczesnej gospodarki, stwarzając tym samym realne możliwości zagwarantowania dostaw żywności, leków i energii dla stale rosnącej populacji świata (w listopadzie 2022 roku liczna mieszkańców świata przekroczyła 8 mld). Rozwój innowacyjnych biotechnologii jest uwarunkowany akceptacją społeczną, zależy od legislacji oraz głębokiej transformacji od gospodarki opartej na ropie naftowej do zrównoważonej gospodarki cyrkularnej. Polska jako część Unii Europejskiej należy do grupy krajów w których rozwijają się takie nowoczesne koncepcje.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Tomasz Twardowski
1
Alfredo Aguilar
2

  1. Institute of Bioorganic Chemistry, Polish Academy of Sciences, Poznań, Poland
  2. Task Group Bioeconomy, European Federation of Biotechnology, Barcelona, Spain

Abstrakt

W artykule podkreślono znaczenie merytorycznej debaty dla stabilnego i trwałego rozwoju społeczeństwa oraz przedstawiono kluczowe polskie problemy pilnie wymagające takiej debaty.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Kleiber
1 2

  1. członek rzeczywisty PAN
  2. Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN

Abstrakt

Artykuł omawia działania Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku 2022.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Grażyna Borkowska
1
Stanisław Kistryn
2
Marcin Pałys
3

  1. Instytut Badań Literackich PAN
  2. Uniwersytet Jagielloński
  3. Uniwersytet Warszawski

Abstrakt

W roku 2021 KEwN prowadziła działalność związaną ze swoją zasadniczą misją jaką jest nadzór nad przestrzeganiem zasad etyki w nauce. Wyrażało się to w rozpatrywaniu przypadków sugerujących naruszenie tych zasad. Ponadto KEwN prowadziła działalność promującą te zasady w środowisku naukowym i akademickim (seminaria, wykłady), jak również w formułowała stanowiska Komisji dotyczące kluczowych problemów zakresu swych kompetencji. W szczególności KEwN podjęła starania, aby zmienić obowiązujące aktualnie uwarunkowania prawne, które umożliwiają kandydatom nieprzestrzegającym zasad etyki w nauce uzyskiwanie tytułu profesora. Warto podkreślić, że KEwN jest organem autonomicznym dysponującym mandatem środowiska akademickiego i naukowego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Górski
1 2
Mieczysław Grabianowski
3

  1. członek rzeczywisty PAN
  2. przewodniczący Komisji do Spraw Etyki w Nauce
  3. dyrektor Gabinetu Prezesa PAN

Abstrakt

Profesor Leszek Kuźnicki wybitny protozoolog, prezes Polskiej Akademii Nauk w latach 1993–1998 zmarł w Warszawie w dniu 3 lutego 2023 roku w wieku 94 lat. Przez całe swoje zawodowe życie był związany z Instytutem Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego. Przewodniczył Komitetowi Cytobiologii, a także Komitetowi Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk. Odegrał znaczącą rolę w stworzeniu obecnej infrastruktury naukowej w Polsce. Przez wszystkie lata swej działalności opowiadał się za utrzymaniem wymogów doskonałości w pracy badawczej. Powtarzał, że edukacja powinna być dla wszystkich bez wyjątku, natomiast praca naukowa przeznaczona jest jedynie dla najbardziej zmotywowanych i najlepszych. Żegnamy człowieka bez reszty oddanego nauce i Polskiej Akademii Nauk.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej B. Legocki
1 2
Hanna Fabczak
3
Agnieszka Dobrzyń
4 3

  1. członek rzeczywisty PAN
  2. Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, Poznań
  3. Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN, Warszawa
  4. członek korespondent PAN

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest pamięci Profesora Jerzego Wilkina, który zmarł w Warszawie 10 stycznia 2023 r. Profesor Jerzy Wilkin był wybitnym ekonomistą, uczonym, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, profesorem w Instytucie Rozwoju Wsi i Rolniczy Polskiej Akademii Nauk. Artykuł przedstawia fakty z życia i drogi naukowej Profesora Jerzego Wilkina.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Monika Stanny
1

  1. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa

Abstrakt

Niniejszy krótki artykuł przedstawia sylwetkę i dokonania prof. Stanisława Gajdy (1945–2022), wybitnego językoznawcy, badacza stylistyki, założyciela tzw. opolskiej szkoły stylistyki oraz czasopisma „Stylistyka”, a także wpływowego organizatora, którego zakulisowym zabiegom zawdzięczamy Narodowy Korpus Języka Polskiego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Maciej Eder
1 2

  1. Instytut Języka Polskiego PAN
  2. przewodniczący Komitetu Językoznawstwa PAN

Instrukcja dla autorów

NAUKA jest czasopismem Polskiej Akademii Nauk wydawanym kwartalnie w języku polskim lub angielskim. Czasopismo publikuje recenzowane prace naukowe, artykuły przeglądowe, polemiczne, wspomnieniowe, recenzje oraz listy do redakcji.

Wszystkie materiały do publikacji prosimy przesyłać drogą elektroniczną do sekretariatu redakcji lub do członków Komitetu Redakcyjnego. Artykuły należy przygotować za pomocą standardowego edytora tekstu. Tekst nie powinien zawierać poprawek, podkreśleń i spacjowań. Kolejne akapity należy rozpoczynać wcięciem. Do pracy prosimy dołączyć streszczenie (maksymalnie 250 słów) oraz słowa kluczowe (trzy do ośmiu). Jeśli praca napisana jest w języku polskim, to wówczas tytuł pracy, słowa kluczowe oraz streszczenie należy dostarczyć również w języku angielskim. Ilustracje prosimy przesłać w oddzielnych plikach, niezależnie od tego, czy zostały one umieszczone także w pliku z tekstem. Jakość ilustracji powinna pozwalać na ich bezpośrednią reprodukcję oraz skalowanie do formatu czasopisma. Fotografie i ilustracje w formie map bitowych muszą posiadać rozdzielczość wynoszącą co najmniej 300 dpi i być zapisane w typowym formacie graficznym. Zamieszczanie ilustracji barwnych wymaga uzgodnienia z redakcją.

Wraz z plikiem zawierającym artykuł i plikami z ilustracjami należy przesłać:

a) pismo, w którym pierwszy autor zwraca się do redakcji o wydrukowanie pracy w czasopiśmie (formalne zgłoszenie materiału do publikacji w kwartalniku NAUKA), podaje swój adres, afiliacje, adres e-mailowy oraz podpis wraz z podaniem tytułu naukowego;

b) pisemne oświadczenie, że praca nie była dotąd ogłoszona drukiem i nie została złożona w innej redakcji. W przypadku wykorzystywania rycin (lub innych elementów) uprzednio publikowanych lub pochodzących od innych autorów należy dołączyć pisemną zgodę autorów i wydawnictwa na ich wykorzystanie;

Literatura przedmiotu powinna być umieszczona na końcu pracy w układzie sekwencyjnym (odwołanie w tekście, np. [1]) lub alfabetycznym typu „autor-rok” (odwołanie w tekście, np. (Ziman J., 1978)).

Artykuł:

Watson J.D., Crick F.H.C., Molecular structure of nucleic acids. Nature 1953, nr 171,

s. 737–738.

Książka:

Ziman J., Reliable knowledge. Cambridge University Press, Cambridge 1978, s. 124–157.

Rozdział w książce:

Klemensiewicz Z., Przekład jako zagadnienie językoznawstwa, [w:] O sztuce tłumaczenia, pod redakcją M. Rusinka, Wrocław 1955, Zakład im. Ossolińskich, s. 85–97.

Tytuły artykułów w literaturze przedmiotu powinny być podane w oryginalnym brzmieniu, a skróty tytułów czasopism według Web of Science: Standard journal abbreviations oraz wykazów narodowych i branżowych. Spis piśmiennictwa nie powinien zawierać niepublikowanych danych, informacji prywatnych lub prac w przygotowaniu. Odwoływanie się do takich źródeł może występować jedynie w tekście.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji