Polityka Energetyczna - Energy Policy Journal

Znaczący udział węgla w strukturze wytwarzania energii oraz duża zależność od importu gazu z Federacji Rosyjskiej sprawiają, że Polska podejmuje działania i inicjatywy dotyczące sektora energetycznego, które nie wynikają z polityki energetycznej UE, a w wielu przypadkach przeszkadzają nawet realizacji jej zasadniczych celów. Mają one służyć głównie obronie suwerenności energetycznej oraz utrzymaniu cen energii na możliwie niskim poziomie. W artykule zidentyfikowano te działania i inicjatywy oraz wykazano, że dotyczą one przede wszystkim kształtowania struktury wytwarzania energii oraz funkcjonowania rynków energii elektrycznej i gazu. Przedstawiono podstawowe zależności zachodzące między nimi a realizacją celów polityki energetycznej UE w wymiarze krajowym i unijnym. Sformułowane wnioski obejmują efekty wpływu tych działań i inicjatyw na osiąganie celów tej polityki w obu wspomnianych wymiarach.

Artykuł prezentuje analizę problematyki zarządzania wielopoziomowego na przykładzie polityki energetycznej Unii Europejskiej. Proces integracji w Europie Zachodniej stanowi złożone zjawisko polityczne, społeczne i gospodarcze. Odpowiednie zarządzanie złożoną strukturą UE jest zarówno próbą skuteczności procesu integracji, jak również ważnym wyzwaniem, od którego zależy przyszłość projektu integracyjnego. Polityka energetyczna stanowi interesujące studium przypadku, na bazie którego można doskonale zaobserwować zarówno możliwości, jakie oferuje model multi-level governance dla jej skutecznego prowadzenia, jak również podstawowe trudności w jego praktycznym wdrażaniu. Celem artykułu jest pokazanie, iż koncepcja wielopoziomowego zarządzania mogłaby być bardziej efektywnie realizowana w polityce energetycznej UE, ale są ku temu różnorodne ograniczenia.

W artykule przedstawiono opis technologii reaktorów wysokotemperaturowych (HTR), z wyszczególnionymi jej zaletami i wadami. Omówiono doświadczenia płynące z realizacji dotychczasowych projektów HTR na świecie, zarówno wersji demonstracyjnych, jak i wdrożeń komercyjnych. Przeprowadzono analizę zapotrzebowania na energię elektryczną, ciepło oraz wodór, które mogą być produkowane z wykorzystaniem HTR. Scharakteryzowano możliwości zaangażowania polskiego przemysłu w produkcję i wykorzystanie reaktorów wysokotemperaturowych. Przeprowadzono analizę SWOT metodą PEST, dotyczącą rozwoju HTR w Polsce. Przeprowadzone badania umożliwiły wyróżnienie dwóch czynników niepewności, to jest polityki energetycznej, prowadzonej przez rząd RP w sposób spójny lub chaotyczny, oraz otoczenia makroekonomicznego, wrogiego lub sprzyjającego inwestycji. W analizie krzyżowej tych czynników zidentyfikowano cztery wyróżnione obszary, będące podstawą do stworzenia scenariuszy rozwoju HTR w Polsce. Scenariusz Polska pionierem zakłada przekonanie otoczenia biznesowego o zasadności i opłacalności inwestycji, co przy sprzyjającej polityce państwa skutkuje budową pierwszego reaktora HTR. Scenariusz Dryf atomowy wskazuje na nieumiejętne zarządzanie oraz błędne decyzje na szczeblach politycznych, które sprawiają, że pomimo dużego zainteresowania technologią reaktorów wysokotemperaturowych wśród spółek energetycznych oraz konsumentów, dalsze prace nad tym projektem są ciągle odkładane na przyszłość. Scenariusz Polska bez atomu zakłada brak zainteresowania inwestorów w połączeniu z biernym stanowiskiem środowiska politycznego, co powoduje zaniechanie dalszych prac nad technologią HTR już w fazie projektowej. Natomiast w scenariuszu Pod prąd założono, że pomimo profesjonalnego podejścia rządu do rozwoju technologii HTR, brak inwestorów i zainteresowanych odbiorców sprawia, że projekt jest znacznie opóźniony w czasie i nie ma pewności, że kiedykolwiek zostanie sfinalizowany

Artykuł zawiera analizy i refleksje związane z obecnym kształtem modelu bezpieczeństwa indywidualnego konsumentów na rynku energii. Autorzy, przedstawiając szereg doktrynalnych definicji związanych z bezpieczeństwem, finalnie prezentują syntetyczną propozycję rozumienia bezpieczeństwa indywidualnego konsumentów w sektorze energetycznym, uwzględniającą najnowsze trendy krajowej oraz europejskiej legislacji. W artykule przedstawiono także omówienie zjawiska ubóstwa energetycznego, katalogu definicji odbiorców z ustawy (Prawo energetyczne) mechanizmów wsparcia odbiorcy wrażliwego w postaci dodatku energetycznego oraz ryczałtu na opał, a także nowej instytucji ADR (ang. Alternative Dispute Resolution) w energetyce – polubownego rozwiązywania sporów – Koordynatora do spraw negocjacji. Na podstawie przedstawionych analiz autorzy zauważają m.in., że na przestrzeni lat 2013–2017 wyklarowała się tendencja rozwijania nowych uprawnień konsumenckich (instrumentów ochronnych) w energetyce.

Obszary wiejskie zajmują ponad 93% terytorium Polski, na którym mieszka blisko 40% ludności kraju. Wzrost zapotrzebowania na energię na tych obszarach, w połączeniu ze zwiększonym jej zużyciem przez rolnictwo, wymusza na mieszkańcach wsi efektywniejsze jej wykorzystanie, a na politykach opracowanie strategii bezpieczeństwa energetycznego polskiej wsi. Wieś w dużym stopniu związana jest z produkcją oraz przetwórstwem żywności, w którym to istotne znaczenie przypisuje się gospodarstwom rolnym. Obecnie powinny być one postrzegane z jednej strony jako użytkownik energii, a z drugiej jako producent komponentów do produkcji energii lub energii finalnej, na podstawie odnawialnych źródeł energii. Dlatego ważną rolę w aspekcie zrównoważonej gospodarki energetycznej na obszarach wiejskich przypisuje się polityce energetycznej, uwzględniającej dbałość o środowisko naturalne tych obszarów oraz zachowanie ich bioróżnorodności. Mieszkańcy wsi, a przede wszystkim rolnicy, powinni zmienić swój wizerunek, związany głównie z użytkownikiem energii na konsumenta i jednocześnie producenta energii, a energetyka prosumencka i rozproszona powinna stać się istotna nie tylko ze względów ekonomicznych, ale także środowiskowych. Konieczne jest podkreślenie znaczenia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, opartego na odnawialnych źródłach energii i związanej z tym poprawie warunków środowiskowych polskiej wsi, a także jakości życia jej mieszkańców. Celem artykułu jest wskazanie kierunków rozwoju zrównoważonego gospodarki energetycznej na obszarach wiejskich Polski, uwzględniając energię wykorzystywaną we współczesnym rolnictwie, z akcentem położonym na odnawialne źródła energii.

Transport drogowy oraz morski oparty jest głównie na wykorzystaniu paliw ropopochodnych, tj. ropie naftowej, benzynie oraz LPG (Liquefied Petroleum Gas). Światowe zasoby ropy naftowej stale się kurczą i przewiduje się, ze wystarczą na kilkadziesiąt lat. Ponadto stale zwiększające się obostrzenia dotyczące emisji spalin powodują, że silniki są coraz bardziej skomplikowane, co przekłada się na wyższy koszt oraz niższą niezawodność. Dlatego też zauważalny jest trend w celu poszukiwania alternatywnych paliw do zasilania pojazdów. Obecnie można wyróżnić trzy kierunki rozwoju technologii: zasilanie energią elektryczną, wodorem lub gazem ziemnym. Ze względu na fakt niskiej pojemności baterii, co przekłada się na niski zasięg pojazdów i poważne trudności z magazynowaniem wodoru oraz niską efektywność termodynamiczną ogniw, najbardziej perspektywicznym kierunkiem wydaje się zasilanie pojazdów gazem ziemnym. Zasoby gazu ziemnego są znacznie większe w porównaniu do ropy naftowej. Ponadto spalanie gazu ziemnego praktycznie eliminuje emisję szkodliwych dla zdrowia tlenków azotu, siarki oraz cząstek stałych. Jest on również paliwem powszechnie dostępnym, ze względu na znaczne pokrycie terytorium Polski rurociągami. Jednakże ze względu na niską gęstość energii gazu ziemnego w warunkach otoczenia, wymaga on specjalnego przechowywania – może być magazynowany jako gaz sprężony do ciśnienia ponad 200 barów (CNG – Compressed Natural Gas) lub w postaci skroplonej (LNG – Liquefied Natural Gas). Pozwala to na zwiększenie gęstości energii do poziomów porównywalnych od oleju napędowego i benzyny. Dodatkowym zagadnieniem jest możliwość wykorzystania chłodu pochodzącego z odparowania LNG do celów klimatyzacyjnych lub chłodniczych. Jest to jednak uzasadnione w przypadku transportu ciężkiego, gdzie strumień gazu jest relatywnie wysoki.

Postęp technologiczny dotarł do miejsca, w którym niezwykle istotnym, a wręcz kluczowym elementem rynku globalnego jest rynek energetyczny. Zrównoważony rozwój i inteligentna, przemyślana dystrybucja zasobów naturalnych determinować będzie dostęp do energii, na którą popyt będzie jedynie wzrastał. Należy więc pochylić się nad podstawowym segmentem każdej gospodarki – transportem. Czy transformacja sektora transportu polegająca na odejściu od pojazdów napędzanych paliwami tradycyjnymi na rzecz samochodów elektrycznych jest prawidłowym kierunkiem rozwoju? W niniejszym artykule autorzy podejmują problematykę związaną z elektromobilnością jako czynnikiem rozwoju gospodarczego, pod kątem istotnych elementów strategii rozwoju elektromobilności Polski i Holandii, to jest w państwie, gdzie proces transformacji jest w zdecydowanie bardziej zaawansowanym stadium. Rozważania oparte są na aktualnych danych dotyczących poziomu wartości współczynnika emisyjności oraz założeniach i metodach realizacji celów ograniczenia emisji CO2 do atmosfery. Podkreślono także rolę niskoemisyjności w transporcie w kontekście kreowania popytu w sektorze, który bezpośrednio kształtować będzie wolumen sprzedaży pojazdów elektrycznych jako najbardziej ekologicznych.

Szacuje się, że w Unii Europejskiej blisko 80% przewozów regionalnych oraz 50% pasażerskich realizuje się z wykorzystaniem transportu lądowego. Zgodnie z prognozami International Energy Agency do 2040 roku należy się spodziewać wzrostu zużycia energii w sektorze transportowym w tempie 1,4%/rok biorąc jako bazowy stan z 2012 roku w odniesieniu globalnym. Polski sektor transportowy wykazał w 2015 roku zapotrzebowanie na energię w ilości 17,2 mln toe, co stanowiło 28% całkowitego zużycia energii w gospodarce (z czego ponad 95% przypadło na transport drogowy). Dominującymi paliwami wykorzystywanymi w omawianym sektorze były oleje napędowe i benzyny silnikowe, których zużycie w 2015 r. wyniosło blisko 9,81 mln toe i 3,75 mln toe. Analizując przygotowane przez Ministerstwo Energii instrumenty wsparcia mające na celu zwiększenie zastosowania paliw alternatywnych w transporcie drogowym, można się spodziewać, że w najbliższych latach w polskim transporcie drogowym nastąpi zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego i energii elektrycznej. Sytuacja ta zmieni dotychczasową strukturę zużycia paliw oraz pozwoli ograniczyć emisję szkodliwych CO2, NOX i pyłów PM2,5 pochodzących z transportu.

W artykule przedstawiono zagadnienia kwalifikacji energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w instalacjach wykorzystujących odpady jako nośnik energii, a także możliwości uczestnictwa tych instalacji w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Podstawy klasyfikacyjne stanowi zawartość w odpadach frakcji biodegradowalnej, traktowanej jako „biomasa” na podstawie definicji zamieszczonych w odpowiednich aktach prawnych. Dla celów rozliczeniowych konieczne jest określenie zawartości frakcji biodegradowalnej w odpadach. Wprowadzono dwa sposoby rozliczania udziału energii z odnawialnego źródła energii w termicznie przekształcanych odpadach: dzięki bezpośredniemu pomiarowi udziału frakcji biodegradowalnej w badanych odpadach lub (w odniesieniu do niektórych rodzajów odpadów) z uwzględnieniem wartości ryczałtowej udziału energii chemicznej frakcji biodegradowalnych w tych odpadach. Obowiązujący system aukcyjny nie daje potencjalnemu inwestorowi gwarancji uzyskania wsparcia finansowego dla wyprodukowanej energii elektrycznej z OZE, pomimo że może być tak zaklasyfikowana. Przedsiębiorstwo sprzedające ciepło odbiorcom końcowym ma obowiązek zakupu ciepła z instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych i z OZE w ilości nie większej niż zapotrzebowanie odbiorców tego przedsiębiorstwa. Spalarnie odpadów komunalnych oraz spalarnie odpadów niebezpiecznych są wyłączone z obowiązków przewidzianych w ustawie o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Dotyczy to jedynie tych spalarni odpadów, które spalają wyłącznie odpady komunalne (lub niebezpieczne) i których celem działania jest przetworzenie odpadów, a nie produkcja ciepła. Energetyczne wykorzystanie paliw alternatywnych przez instalację nie wyłącza jej automatycznie z uczestnictwa w systemie handlu uprawnieniami do emisji. Dla tej części paliw alternatywnych, które stanowią frakcję biodegradowalną prowadzący instalację może zastosować współczynnik emisji równy 0. Dla pozostałej części paliwa alternatywnego należy przypisać współczynnik emisji różny od 0 opierając się na wynikach badań laboratoryjnych. Aby wykazać, że paliwo alternatywne zawiera biomasę, należy przeprowadzić badania laboratoryjne określające jej zawartość w paliwie. Odzysk energii z odpadów zawierających frakcje biodegradowalne powinien być prowadzony z zachowaniem wymagań formalno-prawnych dla termicznego przekształcania odpadów.

Artykuł ma na celu ujawnienie wytycznych globalnej inicjatywy sprawozdawczej – GRI (Global Reporting Initiative) w kontekście podmiotów zintegrowanych pionowo w energetycznym łańcuchu wartości. Omówiono istotę funkcjonowania tego typu podmiotów, dokonano przeglądu literatury w tym zakresie oraz znaczenia zintegrowanego raportowania w kontekście ujawniania danych niefinansowych (ESG: E – Environment; S – Social; G – Governance). Bazując na zintegrowanych raportach spółek giełdowych wpisujących się w układ łańcucha tworzenia wartości od złoża po produkt finalny, jakim jest energia elektryczna trafiająca do odbiorcy końcowego, dokonano analizy pod kątem światowych standardów raportowania jako przejawów dobrych praktyk. Mowa tu o wytycznych zapisanych w dokumencie GRI Standards (Global Report Initiative), przy uwzględnieniu wytycznych zapisanych w dokumentach dedykowanych m.in. branży wydobywczej – G4 Mining and Metals i energetycznej – G4 Electric Utilities. Pokrótce omówiono te wskaźniki, bowiem brak jest wersji polskojęzycznej tych dokumentów. Wykazano, które aspekty (wskaźniki GRI) są uwzględniane w raportach, które pomijane, a zdaniem autorki winny być elementem przygotowywanych raportów. W tym celu przeanalizowano dwa zintegrowane raporty wybranych podmiotów tj. Grupa Kapitałowa Polska Grupa Energetyczna SA (GK PGE SA) i TAURON SA za 2015 r., podobne do siebie pod względem formy i treści. Ciekawy sposób ich prezentacji ułatwia nawigację interesujących danych.