Studia Socjologiczne

W polskiej socjologii panuje szereg nieporozumień wokół teorii aktora-sieci (ANT). Świetnie obrazuje to tekst An Invasion of Tricksters. Niniejszy artykuł jest odpowiedzią na jego zarzuty. Ambicje naszego tekstu wykraczają poza ukazanie błędów interpretacyjnych i innych niedostatków tego artykułu. Przede wszystkim konfrontujemy tu rożne strategie korzystania przez socjologów z ustaleń filozoficznych i omawiamy ich przydatność naukową. Dodatkowo oferujemy własną, wewnętrzną krytykę ANT.

Odpierając zarzuty polemistów, autor artykułu zwraca uwagę na dużą rolę jasności i precyzji pojęć w prowadzeniu polemik naukowych oraz wyjaśnia bronione przez siebie wcześniej stanowisko umiarkowanego konstruktywizmu w socjologii. W konkluzji przypisuje swym krytykom nie w pełni wyartykułowany irracjonalizm, który wynika, jego zdaniem, zarówno z fascynacji myślą społeczną Brunona Latoura, jak i z powierzchownej interpretacji Maksa Webera.

Celem tekstu jest dyskusja z teoriami mówiącymi o tym, że dzisiejsze społeczeństwa nie są zdolne do integracji opartej na powszechnie podzielanych normach. Teza o „zaniku wspólnych sensów” daje obraz społeczeństwa jako agregatu jednostek lub skonfliktowanych grup. Jako kontrprzykład do takich konkluzji autor proponuje pojęcie norm średniego zasięgu. Zgodnie z prezentowanym ujęciem, takie normy mogą łączyć zróżnicowanych aktorów społecznych i być powszechnie uznawane. Wspólna normalność może być negocjowana oddolnie i niekoniecznie jest odgórnie narzucana przez różne formy władzy społecznej. Przykłady takich norm autor znajduje w rzeczywistości życia codziennego. Zalicza do nich normę niemarnowania żywności, regułę gościnności, szacunku dla żałoby, opiekuńczość wobec dzieci oraz dbanie o własne zdrowie.

W artykule podjęto próbę systematyzacji sposobów konceptualizacji pojęcia kultury przez jej rzeczywistych i potencjalnych konsumentów. Rozumienie kultury traktujemy jako poznawczy element postawy, który jest powiązany z praktykami uczestnictwa w kulturze. Badania jakościowe, prowadzone w ramach ewaluacji Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016, pozwoliły zidentyfikować cztery odmienne sposoby rozumienia kultury, które określają nadawany jej sens, znaczenie oraz sposoby uczestnictwa. W konkluzjach omawiamy zasadnicze czynniki różnicujące podejście do kultury. Wskazujemy także, że skuteczna polityka zorientowana na zwiększanie uczestnictwa w kulturze nie może ograniczać się do tworzenia oferty, ale powinna uwzględniać także kształtowanie i upowszechnianie inkluzywnych sposobów rozumienia kultury.

Celem artykułu jest próba określenia potencjału do krystalizacji grup interesu w partycypacyjnym zarządzaniu miastem. W pracy zarysowano podwaliny tego modelu oraz zwrócono uwagę, że wdrażanie przez samorząd paradygmatu partycypacyjnego oznacza włączenie we współrządzenie mieszkańców w odmiennymi oczekiwaniami. Wykorzystując dane Wrocławskiej Diagnozy Społecznej 2014, zidentyfikowano pięć potencjalnych grup interesu. Zdefiniowano także potencjał ich mobilizacji do wyrażania i obrony swoich interesów. Ustalono również, w jakim stopniu poziom zaangażowania obywateli w artykulację wspomnianych interesów wynika ze stylu życia, a jak dalece wpływa na to ulokowanie jednostek w strukturze społecznej. Końcowa część odpowiada na pytanie o koncyliacyjny i antagonistyczny potencjał wyodrębnionych orientacji, a także o przyszłość polityki miejskiej.

Artykuł prezentuje praktyki działania związane z politykami HIV/AIDS, wprowadzając emiczną kategorię lawirowania. Lawirowanie oznacza, z jednej strony, ciągłe weryfikowanie, negocjowanie i potwierdzanie możliwości działania oraz ich granic w danym polu. Z drugiej uwypukla aktywną stronę zaangażowania, działanie „mimo” i w kontekście przeciwności. Autorka opiera rozważania na badaniach jakościowych. Wykorzystując antropologiczną koncepcję światów polityki jako metodę analizy i rozumienia pojęcia polityki społecznej, demonstruje, jak owe polityki są przeżywane, negocjowane i podtrzymywane przez różnych aktorów społecznych. Polem analizy są działania związane z używaniem prezerwatywy w profilaktyce oraz praktyki podejmowane w kontekście ograniczonych środków finansowych na działania społeczne.

Celem artykułu jest wyjaśnienie powiązań między trzema poziomami rzeczywistości społecznej związanej z pracą i rodzicielstwem, tj.: makro – polityką państwa i koniunkturą gospodarczą, mezo – strukturą organizacyjną i sieciami społecznymi oraz mikro – indywidualnymi strategiami rodziców-pracowników w łączeniu obowiązków domowych i zawodowych. Proponujemy koncepcję solwatacji społecznej, która ilustruje „rozpuszczanie się” porządku prawnego narzuconego przez państwo w substancji społecznej i powoduje odmienność mikroracjonalnych strategii pracujących rodziców od założeń systemowych. Wskazujemy na sferę mezo, zoperacjonalizowaną jako kultura organizacyjna miejsca pracy i sieci społeczne rodziców. Zastanawiamy się, jakie są wpływy oczekiwań pracodawców i współpracowników na praktyki godzenia obowiązków rodzinnych i zawodowych przez jednostki.

Artykuł ma na celu sportretowanie szczególnej grupy nowych mieszkańców wsi: osób, które po 1989 roku kupiły dawny dwór lub pałac ziemiański i traktują go przede wszystkim jako dom prywatny. Bazując na 17 wywiadach z 19 osobami, autorka szuka cech wspólnych łączących rozmówców, analizując ich doświadczenie biograficzne i funkcjonowanie jako właścicieli obiektu zabytkowego. Przedstawia ich motywacje, styl życia, postawy wobec ziemiańskiego dziedzictwa oraz członkostwo w szerszych środowiskach związanych z etosem ich grupy. Teoretyczną podstawę tekstu stanowią badania biograficzne, studia nad stylem życia i etosem.