Nauki Humanistyczne i Społeczne

Nauka

Zawartość

Nauka | 2023 | No 3

Abstrakt

Populizm jest tu rozumiany zgodnie z szeroko akceptowaną definicją C. Mudde jako paraideologia zawierająca dwa komponenty, antyelityzm i suwerenność społeczeństwa (ludu). Wyraża się w formie społecznych ruchów, specyficznych formach prowadzonej polityki, która podtrzymuje lub inspiruje społeczne konflikty, a zarazem ma podobać się klasie ludowej. Polityką kieruje charyzmatyczny przywódca, który uzyskuje legitymacje w drodze wyborów, ale warunki konkurencji wyborczej są w różny sposób modyfikowane, aby zapewnić sukces partii populistycznej i jej szefa. W artykule omawiane są wyniki badań psychologicznych, które dotyczą psychologicznych uwarunkowań postaw populistycznych. Dotyczą one emocjonalno-motywacyjnego i kognitywnego funkcjonowania osób akceptujących paraideologię populizmu i populistyczną władzę. Omawiana jest także geneza populizmu, która wiąże się z pewnymi ważnymi defektami liberalnych demokracji.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Janusz Reykowski
1
ORCID: ORCID

  1. Instytut Psychologii PAN, Warszawa

Abstrakt

Tożsamość grupowa stanowi podstawowe zagadnienie dla psychologii społecznej i jest jednym z kluczowych wyjaśnień wrogości międzygrupowej. Przedstawione tu wyniki ogólnopolskiego badania sondażowego ( N = 1016) pozwalają porównać siłę identyfikacji Polek i Polaków z narodem, miejscem zamieszkania, grupą zawodową oraz płcią, a jednocześnie przedstawić regionalne zróżnicowanie tych identyfikacji w Polsce. Analizujemy przy tym związki między akceptacją grup mniejszościowych a wymienionymi identyfikacjami. W analizach sprawdzamy także, czy trzy komponenty tożsamości narodowej: siła więzi, emocje związane z polskością oraz poznawcza centralność tożsamości narodowej są rzeczywiście – jako sugerowano w poprzednich badaniach – korzystnymi aspektami tożsamości, mającymi pozytywny związek z postawami wobec grup obcych. Uzyskane przez nas wyniki pozwoliły między innymi spojrzeć na identyfikację z grupami jako bardziej złożoną, niż zakładano w czasie prowadzenia poprzednich badań nad tożsamością. Różne treści identyfikacji, a także różne komponenty tożsamości narodowej w różny sposób wiążą się z akceptacją grup obcych. Szczególną uwagę poświęcamy szerokim, parasolowym identyfikacjom, mającym pozytywne związki z akceptacją mniejszości.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Dominik Puchała
1
Michał Bilewicz
1

  1. Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego

Abstrakt

Przedmiotem wielu kontrowersji było i jest zarówno pojmowanie granic wiedzy naukowej, jak i wskazywanie warunków „brzegowych” składanych na nią zamówień. W jednych przypadkach mamy do czynienia z opowiedzeniem się za poszerzaniem tych granic w taki sposób, aby mogły się w nich mieścić również religijne i quasi-religijne wierzenia, natomiast w innych za takim ich zawężaniem, aby można było wyraźnie odróżnić wiedzę od wiary. W tych rozważaniach przywołuję przykłady takich stanowisk w obu kwestiach, które w przeszłości spotykały się zarówno ze stosunkowo szerokim uznaniem, jak wywoływały poważne zastrzeżenia. Warto im się nieco uważniej przyjrzeć, bowiem okazuje się, że w nauce nic nie jest raz na zawsze przesądzone, a to, co wydawało się już należeć do przeszłości, powraca niekiedy z jeszcze większą siłą. Pokazuję to na dwu przykładach współczesnych stanowisk w kwestii pojmowania granic wiedzy naukowej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zbigniew Drozdowicz
1
ORCID: ORCID

  1. Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytetim. Adama Mickiewicza

Abstrakt

Psychoterapia jako praktyka kliniczna oparta na danych naukowych jest stosunkowo młodą dziedziną. Definiując psychoterapię, zarysujemy kontinuum – od zastosowania metod psychologicznych do poprawy dobrostanu, do psychoterapii jako metody leczenia zaburzeń psychicznych wspartej badaniami empirycznymi. Omawiamy rodzaje badań nad skutecznością, tworzenie zaleceń dla praktyki. Na przykładzie prowadzonych w Polsce badań nad psychoterapią i farmakoterapią PTSD wskażemy na ważne pytania współczesnej psychoterapii dotyczące interpretacji wyników badań, bezpieczeństwa pacjenta, personalizacji leczenia i dróg rozwoju, ale też miejsca w systemie opieki zdrowotnej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Agnieszka Popiel
1
ORCID: ORCID
Bogdan Zawadzki
2
ORCID: ORCID

  1. Centrum Badań Klinicznych i Doskonalenia Psychoterapii,Instytut Psychologii, Uniwersytet SWPS
  2. Wydział Psychologii, UniwersytetWarszawski

Abstrakt

Joris-Karl Huysmans, jeden z najwybitniejszych pisarzy francuskich przełomu XIX i XX wieku, rozpoczął karierę literacką jako naturalista, obiecujący uczeń Emila Zoli. Od tych ideałów odszedł w swej najbardziej znanej powieści A rebours (1884), uznanej za „biblię dekadentyzmu”. Bohater tego utworu, ekscentryczny mizantrop des Esseintes, rezygnuje z aktywnego udziału w życiu społeczeństwa, by w samotności oddawać się kontemplacji, studiować rzadkie druki, szukać piękna w osobliwościach. Pociągają go utwory skandalizujące takich pisarzy jak Barbey d'Aurevilly czy Baudelaire. Autorów tych oskarżano o propagowanie satanizmu. Jeszcze dalej posuwa się Durtal, bohater powieści Lă-bas, w której znajdziemy współczesne echa satanizmu, próby odnowienia rytuału czarnej mszy czy fascynację okrucieństwem. Ostatecznie jednak – a świadczą o tym najlepiej kolejne utwory ( W drodze, Katedra, Oblat) satanizm nie satysfakcjonuje współczesnego człowieka. Nieuchronny staje się zwrot do religii chrześcijańskiej, którą Huysmans interpretuje jednak w sposób oryginalny.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jan Tomkowski
1

  1. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza krytyki, jakiej dopuszcza się Edward Said w odniesieniu do przekonań Thomasa Edwarda Lawrence'e na temat Arabów oraz arabskiej kultury i społeczeństwa. Z jednej strony niektóre z zarzutów wysuwanych przez Saida wydają się słabo uzasadnione i mogą zostać zanegowane przy pomocy stosownych cytatów z Siedmiu filarów mądrości Lawrence'a. Z drugiej strony Said nie spostrzega poważnych ograniczeń Lawrence'owskiego oglądu relacji międzykulturowych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Krzysztof Gajewski
1

  1. Instytut Badań Literackich PAN,Warszawa

Abstrakt

Orhan Pamuk, zdobywca Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 2006 roku, jest jednym z najciekawszych współczesnych pisarzy, którego twórczość w znaczący sposób przyczynia się do zrozumienia kulturowych podstaw oraz różnic Orientu i Okcydentu, islamu i chrześcijaństwa. Jako niedoszły artysta malarz, obecnie fotograf amator, Autor w niezwykły sposób posługuje się w swoich utworach kolorem, unaoczniając nieustanny zachwyt w stosunku do otaczającego go świata, kreowanego w powieściach. Najważniejszym motywem twórczości Pamuka są jednak podróże dalekie i bliskie, wędrówki wewnątrz siebie, jak i włóczęgi po mieście, zwłaszcza po rodzinnym Istambule. Inspirujące wojaże w świat zestawia on z powrotami do domu bądź kraju, tamże Pisarz ukazuje zanurzenie bohaterów w przeszłości zbiorowej i indywidualnej w całej jej historycznej i politycznej złożoności. Niniejszy artykuł jest analizą utworów Orhana Pamuka z perspektywy podróży, które przypominają czytelnikom topos egzystencji człowieka jako drogi.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Liliana Sikorska
1

  1. Wydział Anglistyki, Uniwersytet im. AdamaMickiewicza w Poznaniu

Abstrakt

Zgodnie z rozpowszechnionym poglądem recenzje w nauce stanowią instrument selekcji idei oraz osób. W artykule została przeanalizowana selekcyjna rola postępowań habilitacyjnych w polskiej socjologii, biorąc pod uwagę trzy podstawowe obszary: (1) władzę posiadaną w polu socjologii przez indywidualne i instytucjonalne podmioty selekcjonujące, (2) statystyki dotyczące rezultatów selekcji, (3) losy osób odrzuconych w procesie selekcji. Jak się okazało, (1) w polskiej socjologii istnieją instytucje wiodące, które odgrywają największą rolę w przyznawaniu stopnia doktora habilitowanego, ale w przeciwieństwie do innych dyscyplin nie istnieje zjawisko zdominowania pola recenzji przez konkretnych naukowców. (2) W postępowaniach z lat 2013–2019 odmową nadania stopnia zakończyło się 11,9% postępowań. W zbiorze nie odnaleziono postępowań o kontrowersyjnym wyniku (np. nadanie stopnia przy przeważającej liczbie negatywnych recenzji lub odwrotnie). W badaniu wyników recenzji nie odnaleziono tendencji do systematycznej dyskryminacji ze względu na płeć. (3) 32% osób, które otrzymały odmowę nadania stopnia, odeszło ze środowiska naukowego, natomiast 63% pracuje wciąż na tej samej uczelni, co przed odmową.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Łukasz Remisiewicz
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Gdański, Instytut Socjologii

Abstrakt

W tym roku zostały opublikowane międzynarodowe wytyczne WIST (World Federation for Interventional Stroke Treatment) dotyczące programu kształcenia lekarzy w interwencyjnym leczeniu ostrego udaru. Dokument podkreśla fakt, że trombektomia mechaniczna jest obecnie leczeniem z wyboru udaru niedokrwiennego spowodowanego nagłym zamknięciem dużej tętnicy unaczyniającej mózg. Autorzy wytycznych zwracają uwagę, że mała liczba operatorów i szpitali, w których wykonuje się trombektomię, jest obecnie głównym czynnikiem ograniczającym dostępność do tej najskuteczniejszej metody leczenia. Wytyczne WIST dopuszczają nowoczesne metody kształcenia operatorów z wykorzystaniem symulatorów i perfundowanych zwłok ludzkich. Podkreślają kluczową rolę prowadzenia stałej, rygorystycznej kontroli jakości wykonywanych zabiegów i wdrożenia odpowiednich mechanizmów poprawy jakości. Wytyczne oparte na szkoleniu i certyfikowaniu operatorów oraz ośrodków wytyczają ścieżkę kształcenia niezależnie od wyjściowych specjalizacji, prowadząc do tworzenia wielospecjalistycznych zespołów dobrze przygotowanych do zapewnienia tej nowoczesnej, bardzo skutecznej terapii w odpowiedniej do potrzeb liczbie ośrodków na terenie danego kraju. W Polsce, w której od 2018 roku realizowany jest pilotażowy programu trombektomii mechanicznej w ostrym udarze niedokrwiennym mózgu, trombektomia jest nadal mało dostępna. Jest to spowodowane słabą dostępnością pacjentów do ośrodków interwencyjnego leczenia udarów oraz niewystarczającą liczbą operatorów.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Piotr Musiałek
1
Rafał Niżankowski
2
Adam Witkowski
3

  1. Klinika Chorób Serca i Naczyń Uniwersytetu Jagiellońskiego,KSS im. Jana Pawła II, Kraków
  2. SanoScience i małopolski konsultant wojewódzki w dziedzinieangiologii, Kraków
  3. Klinika Kardiologii i AngiologiiInterwencyjnej, Narodowy Instytut Kardiologii w Warszawie

Abstrakt

Korzystając z baz Scopus i Web of Science, zidentyfikowaliśmy polskich naukowców z największą liczbą publikacji, cytowań i indeksem h w dziedzinie neuronauki z neurologią i psychiatrią. Zidentyfikowano 138 takich badaczy, a następnie przypisano ich do jednostek naukowych, w których są zatrudnieni. Tego typu analiza może pozwolić na bardziej precyzyjny wybór najlepszych jednostek naukowych w kraju.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Pilc
1

  1. Instytut Farmakologii PAN im. Jerzego Majaoraz Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum

Abstrakt

W sierpniu 2022 KEwN przekazała do MEiN propozycję nowelizacji rozporządzenia z 2010 r. regulujacego tryb pracy Komisji – projekt nadal czeka na rozpatrzenie. W kwietniu 2022 KEwN spotkała się z Prezesem PAN prof. J. Duszyńskim. Na spotkaniu omawiano bieżące problemy KEwN i możliwości wzmocnienia jej zaplecza organizacyjnego i legislacyjnego. 1 sierpnia 2022 odbyło się spotkanie z Kierownictwem RDN poświęcone inicjatywie KEwN w sprawie modyfikacji legislacji dotyczącej nabywania tytułu profesora. Ostateczne wspólne stanowisko w tej sprawie przekazano do MEiN w kwietniu 2023 (konieczność oceny całości dorobku naukowego a nie tylko fragmentów wybranych przez kandydata) oraz uwzględnienie aspektów etycznych tego dorobku.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Górski
1
Mieczysław Grabianowski
2

  1. przewodniczący Komisji do sprawEtyki w Nauce
  2. dyrektor Gabinetu Prezesa PAN

Abstrakt

Profesor Łucjan Krause, wieloletni kierownik Zakładu Fizyki Uniwersytetu Windsorskiego, zmarł 4 lipca 2022 roku w Windsorze, w prowincji Ontario w Kanadzie. Był on wybitnym fizykiem polsko-kanadyjskim, który przyczynił się znacząco do rozwoju fizyki atomowej, molekularnej i optycznej. Urodzony w Poznaniu w dniu 8 stycznia 1928 roku, jako harcerz i żołnierz Armii Krajowej (pseudonim „Leonidas”), uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, zaś po jego upadku został wysłany do obozu jenieckiego w Bergen-Belsen, w Niemczech. W 1951 roku po ukończeniu studiów w King’s College Uniwersytetu Londyńskiego wyemigrował do Kanady i rozpoczął studia w zakresie fizyki na Uniwersytecie w Toronto. W 1955 roku na tym Uniwersytecie otrzymał stopień doktora fizyki na podstawie pracy dotyczącej spektroskopii ramanowskiej gazów, wykonanej pod kierunkiem Profesora Harry’ego Welsha. Następnie w okresie trzech lat pracował jako associate profesor fizyki w Memorial University of Newfoundland w St. John’s na Nowej Fundlandii. W roku 1958 przyjął zaproszenie z University of Windsor i został kierownikiem Zakładu Fizyki. Stworzył tam dynamicznie rozwijający się ośrodek naukowy, w którym rozwinął na szeroką skalę badania doświadczalne niesprężystych zderzeń atomowych. Główna uwaga w tych badaniach była skupiona na problemach przekazywania energii wzbudzenia między zderzającymi się atomami, wygaszaniu fluorescencji przez gazy molekularne oraz, w okresie późniejszym, na spektroskopii laserowej ekscymerów metalicznych. W 1963 roku zapoczątkował współpracę z prof. Aleksandrem Jabłońskim, kierownikiem Katedry Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dzięki tej współpracy liczni fizycy, najpierw z Torunia, a później także z innych polskich ośrodków naukowych, brali udział – w ramach staży podoktorskich – w badaniach doświadczalnych przy użyciu aparatury laserowej, wówczas w Polsce nieosiągalnej. W ten sposób Łucjan Krause wniósł istotny wkład do rozwoju fizyki w Polsce. Jako wyraz uznania jego zasług Senat Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w 1983 roku nadał mu tytuł doktora honoris causa.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Józef Szudy
1

  1. Instytut FizykiUMK, Toruń

Instrukcja dla autorów

NAUKA jest czasopismem Polskiej Akademii Nauk wydawanym kwartalnie w języku polskim lub angielskim. Czasopismo publikuje recenzowane prace naukowe, artykuły przeglądowe, polemiczne, wspomnieniowe, recenzje oraz listy do redakcji.

Wszystkie materiały do publikacji prosimy przesyłać drogą elektroniczną do sekretariatu redakcji lub do członków Komitetu Redakcyjnego. Artykuły należy przygotować za pomocą standardowego edytora tekstu. Tekst nie powinien zawierać poprawek, podkreśleń i spacjowań. Kolejne akapity należy rozpoczynać wcięciem. Do pracy prosimy dołączyć streszczenie (maksymalnie 250 słów) oraz słowa kluczowe (trzy do ośmiu). Jeśli praca napisana jest w języku polskim, to wówczas tytuł pracy, słowa kluczowe oraz streszczenie należy dostarczyć również w języku angielskim. Ilustracje prosimy przesłać w oddzielnych plikach, niezależnie od tego, czy zostały one umieszczone także w pliku z tekstem. Jakość ilustracji powinna pozwalać na ich bezpośrednią reprodukcję oraz skalowanie do formatu czasopisma. Fotografie i ilustracje w formie map bitowych muszą posiadać rozdzielczość wynoszącą co najmniej 300 dpi i być zapisane w typowym formacie graficznym. Zamieszczanie ilustracji barwnych wymaga uzgodnienia z redakcją.

Wraz z plikiem zawierającym artykuł i plikami z ilustracjami należy przesłać:

a) pismo, w którym pierwszy autor zwraca się do redakcji o wydrukowanie pracy w czasopiśmie (formalne zgłoszenie materiału do publikacji w kwartalniku NAUKA), podaje swój adres, afiliacje, adres e-mailowy oraz podpis wraz z podaniem tytułu naukowego;

b) pisemne oświadczenie, że praca nie była dotąd ogłoszona drukiem i nie została złożona w innej redakcji. W przypadku wykorzystywania rycin (lub innych elementów) uprzednio publikowanych lub pochodzących od innych autorów należy dołączyć pisemną zgodę autorów i wydawnictwa na ich wykorzystanie;

Literatura przedmiotu powinna być umieszczona na końcu pracy w układzie sekwencyjnym (odwołanie w tekście, np. [1]) lub alfabetycznym typu „autor-rok” (odwołanie w tekście, np. (Ziman J., 1978)).

Artykuł:

Watson J.D., Crick F.H.C., Molecular structure of nucleic acids. Nature 1953, nr 171,

s. 737–738.

Książka:

Ziman J., Reliable knowledge. Cambridge University Press, Cambridge 1978, s. 124–157.

Rozdział w książce:

Klemensiewicz Z., Przekład jako zagadnienie językoznawstwa, [w:] O sztuce tłumaczenia, pod redakcją M. Rusinka, Wrocław 1955, Zakład im. Ossolińskich, s. 85–97.

Tytuły artykułów w literaturze przedmiotu powinny być podane w oryginalnym brzmieniu, a skróty tytułów czasopism według Web of Science: Standard journal abbreviations oraz wykazów narodowych i branżowych. Spis piśmiennictwa nie powinien zawierać niepublikowanych danych, informacji prywatnych lub prac w przygotowaniu. Odwoływanie się do takich źródeł może występować jedynie w tekście.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji