Jak wyszukiwać?

wyszukiwanie zaawansowane

Indeksy
Tytuły czasopism
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

Nauki Humanistyczne i Społeczne

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

Opis

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria jest polskim kwartalnikiem naukowym poświęconym tematyce filozoficznej. Pod obecnym tytułem ukazuje się od roku 1992.
Przegląd Filozoficzny publikuje teksty prezentujące doniosłe koncepcje filozoficzne oraz oryginalne i twórcze idee. Kluczowym kryterium doboru tekstów do publikacji jest ich wartość naukowa.
W Przeglądzie Filozoficznym publikowane są przede wszystkim rozprawy naukowe. W wybranych numerach ukazują się też polemiki, przekłady, wywiady, recenzje, szkice popularyzatorskie oraz materiały archiwalne. Zeszyty ukazujące się w trzech pierwszych kwartałach każdego roku mają zróżnicowaną tematykę. W niektórych z nich zamieszamy bloki tekstów poświęconych konkretnym postaciom czy istotnym zagadnieniom filozoficznym. Czwarty numer ma charakter monograficzny i jest poświęcony myśli wybranego wybitnego filozofa.

ISSN

ISSN 1230-1493

Wydawcy

Komitet Nauk Filozoficznych PAN, Wydział Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego

Redaktor naczelny:

Bogdan Dziobkowski

Sekretarz redakcji:

Łukasz Kowalik

Członkowie redakcji:

Alicja Chybińska, Justyna Grudzińska, Jacek Hołówka, Jakub Kloc-Konkołowicz, Joanna Odrowąż-Sypniewska

Rada programowa:

Adam Chmielewski (Uniwersytet Wrocławski)

Jan Hertrich-Woleński (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)

Paweł Kawalec (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)

Małgorzata Kowalska (Uniwersytet w Białymstoku)

Anna Latawiec (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)

Adam Nowaczyk (Uniwersytet Łódzki)

Jacek Paśniczek (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)

Andrzej Przyłębski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Andrzej Szahaj (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Renata Ziemińska (Uniwersytet Szczeciński)

Wydział Filozofii UW
ul. Krakowskie Przedmieście 3, pok. 310
00-927 Warszawa
e-mail: przegfil@uw.edu.pl
tel. (22) 55-23-718
Sekretarz redakcji odbywa dyżury od poniedziałku do piątku w godz. 11.00−15.00.

http://pf.uw.edu.pl/

Roczniki i numery
Instrukcja dla autorów

Wybierz numer

Zawartość

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2

1 Spis treści / Contents

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

2 Andrzej Walicki (1930–2020)

Janusz Dobieszewski , Paweł Kozłowski

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 7-10 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137365

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Janusz Dobieszewski

e-mail:

ORCID:

Paweł Kozłowski

e-mail:

ORCID:

3 Andrzej Walicki. Z rozmów ostatnich

Paweł Kozłowski

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 11-30 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137366

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Paweł Kozłowski

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Warszawski, Centrum Europejskie, Al. Niepodległości 22, 02‑653 Warszawa

4 Byłoje i dumy

Andrzej Mencwel

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 31-39

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Bibliografia

Walicki A. (1959), Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (1964), W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Walicki A. (1970), Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (1977), Stanisław Brzozowski – drogi myśli, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Walicki A. (1978), Cyprian Norwid: trzy wątki myśli, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 24.
Walicki A. (1991), Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne, Warszawa: Res Publica.
Walicki A. (1995), Filozofia prawa rosyjskiego liberalizmu, przeł. J. Stawiński, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Walicki A. (1996), Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Walicki A. (2005), Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Walicki A. (2009a), Kultura i myśl polska. Prace wybrane, red. A. Mencwel, t. 1: Naród, nacjonalizm, patriotyzm, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2009b), Kultura i myśl polska. Prace wybrane, red. A. Mencwel, t. 2: Filozofia polskiego romantyzmu, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2011a), Kultura i myśl polska. Prace wybrane, red. A. Mencwel, t. 3: Stanisław Brzozowski – drogi myśli, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2011b), Kultura i myśl polska. Prace wybrane, red. A. Mencwel, t. 4: Polska, Rosja, marksizm, Kraków: Universitas.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Mencwel

1

e-mail:

ORCID:

prof. em., Uniwersytet Warszawski, Instytut Kultury Polskiej, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00‑927 Warszawa

5 Jak dzięki Jance i Andrzejowi Walickim zostawiłem bałałajkę i zająłem się ideami

Andrzej de Lazari

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 41-51 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137368

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Bibliografia

Lazari A. de (2002), Wymarzona rosyjska powszechność, „Tygodnik Powszechny” 46, http://www.tygodnik.com.pl/dodatek-ks/02/lazari.html.
Lazari A. de (2020), Lata 1920–2020 w historii rodzinnej łódzkich de Lazari, „Tygiel Kultury” 1, s. 89–117.
Lazari A. de (red.) (1999), Idiei w Rossii – Idee w Rosji – Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polsko-angielski, t. 1, Warszawa: Semper.
Lazari A. de (red.) (2006), Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Obirek S. (2002), A jednak nowa, „Tygodnik Powszechny” 48, http://www.tygodnik.com.pl/numer/278648/obirek.html.
Śpiechowicz P. (2019), „Bałałajki” mają 50 lat!, https://biuroprasowe-uni-lodz.prowly.com/71624-balalajki-maja-50-lat.
Walicki A. (1993), Zniewolony umysł po latach, Warszawa: Czytelnik, s. 57–58.
Walicki A. (1999), Ideas in Russia, „The Sarmatian Review” 3, s. 652–654, http://www.ruf.rice.edu/~sarmatia/999/walicki.html.
Walicki A. (2001), Mój łódzki Mistrz i pluralizm wartości, „Res Publica Nowa” 9.
Walicki A. (2002), Rosja, katolicyzm i sprawa polska, Warszawa: Prószyński i S-ka.
Walicki A. (2007), O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2010), Idee i ludzie. Próba autobiografii, Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej de Lazari

1

e-mail:

ORCID:

prof. em., Uniwersytet Łódzki, Instytut Studiów Międzynarodowych, ul. Składowa 43, 90‑127 Łódź

6 Moje wspomnienie o Andrzeju Walickim (z wykorzystaniem kilku jego listów oraz listów o. Gieorgija Fłorowskiego o nim)

Lilianna Kiejzik

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 53-60

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Bibliografia

Fłorowskij G. (2021), Protojerej Gieorgij Fłorowskij. Pisma k bratu Antoniju, Podgotovka teksta, sostavlenije, publikacija, predislovije i komentarii L. Kiejzik, Moskwa: PSTGU.
Kiejzik L. (2010), Sergiusza Bułgakowa filozofia wszechjedności, Warszawa: Scholar.
Kiejzik L. (2015), Sergiusz Bułgakow i filozofowie Srebrnego Wieku. Rozważania o przyjaźni, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Kiejzik L. (red.) (2001), Niemarksistowska filozofia rosyjska. Antologia tekstów filozoficznych XIX i pierwszej połowy XX wieku, cz. 1, Łódź: Ibidem.
Kiejzik L. (red.) (2002), Niemarksistowska filozofia rosyjska. Antologia tekstów filozoficznych XIX i pierwszej połowy XX wieku, cz. 2, Łódź: Ibidem.
Lynch S. (2005), Philosophy and Friendship, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Thaden E. (1964), Conservative Nationalism in Nineteenth Century Russia, Seattle: University of Washington Press.
Walicki A. (1959), Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (1961), Rosyjska filozofia i myśl społeczna 1825–1861, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Walicki A. (1964), W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (2005), Zarys myśli rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Lilianna Kiejzik

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Filozofii, Al. Wojska Polskiego 71A, 65‑001 Zielona Góra

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 61-62 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137370

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Anna Raźny

1

e-mail:

ORCID:

prof. em., Uniwersytet Jagielloński, Instytut Rosji i Europy Wschodniej, ul. Reymonta 4, 30‑059 Kraków

8 [Andrzej Walicki - wkładka ilustracyjna]

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

9 Andrzej Walicki jako badacz i krytyk inteligencji

Maria M. Przeciszewska

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 63-78 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137371

Słowa kluczowe: emancypacja społeczna inteligencja liberalizm modernizacja transformacja ustrojowa

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie poglądów Andrzeja Walickiego na temat dziedzictwa rosyjskiej i polskiej inteligencji. Zainteresowanie dziejami tej grupy społecznej wynikało dla polskiego badacza nie tylko z potrzeby empatycznego zrozumienia jej światopoglądu (czy raczej licznych światopoglądów), lecz przede wszystkim z dążenia do własnego samookreślenia i zarysowania programu życiowego. Za główną zasługę inteligencji rosyjskiej uznawał on etos poświęcenia dla warstw niższych i konieczność „odkupienia” historycznych win warstw uprzywilejowanych. Natomiast główną zasługą inteligencji polskiej był, jego zdaniem, wysiłek włączenia ludu do nowoczesnej wspólnoty politycznej, jaką stanowił obywatelsko rozumiany naród. Zdaniem Walickiego, przełom ustrojowy po 1989 roku, wraz z „terapią szokową”, popieraną niestety przez większość inteligencji w Polsce, oznaczał dla wielu ludzi wywodzących się z klasy robotniczej realną pauperyzację i utratę stabilności życiowej. Konieczność powrotu do tradycyjnych etosów inteligenckich była i jest zatem jedynym sposobem przywrócenia warstwie wykształconej poczucia odpowie-dzialności za warstwy niższe i sprawczości w kształtowaniu stosunków społecznych.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Berlin I. (2003), Rosyjscy myśliciele, przeł. S. Kowalski, Warszawa: Prószyński i S-ka.
Besançon A. (1977), Les Origines intellectuelles du léninisme, Paryż: Calmann-Lévy.
Bohun M. (2009), Inteligencja. Rosyjskie przestrogi i polskie nadzieje, w: J. Dobieszewski, J. Skoczyński, M. Bohun (red.), Wokół Andrzeja Walickiego. Almanach myśli rosyjskiej, Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii UW.
Domański H. (2008), Inteligencja w Polsce: specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia?, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Iwanow-Razumnik R. (1908), Istorija russkoj obszczestwiennoj mysli. Indiwidualizm i mieszczanstwo w russkoj litieraturie i żyzni XIX w., t. 1–2, Sankt-Pietierburg: Tipografija M.M. Stasiulewicz.
Kołakowski L. (2009), Hendekatalog inteligenta, „Tygodnik Powszechny” 30.
Owsianiko-Kulikowskij D. (1906–1911), Istorija russkoj intiełligiencyi, cz. 1–3, Moskwa: Promietiej.
Pipes R. (2006), Rewolucja rosyjska, przeł. T. Szafar, Warszawa: Magnum.
Riasanovski N. (1976), A Parting of Ways: Government and the Educated Public in Russia, 1801–1855, Oxford: Oxford University Press.
Walicki A. (1959), Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (1964), W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Walicki A. (1970), Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (1973), Rosyjska filozofia i myśl społeczna od Oświecenia do marksizmu, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Walicki A. (1983), Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (1995), Filozofia prawa rosyjskiego liberalizmu, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Walicki A. (1997), Czy możliwy jest nacjonalizm liberalny?, „Znak” 3.
Walicki A. (1999), Nacjonalizm i społeczeństwo obywatelskie w teorii Ernesta Gellnera, w: E. Nowicka, M. Chałubiński (red.), Idee a urządzanie świata społecznego. Księga jubileuszowa dla Jerzego Szackiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Walicki A. (2005), Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Walicki A. (2007), O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2009), Prace wybrane, red. A. Mencwel, t. 1: Naród, nacjonalizm, patriotyzm, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2010), Idee i ludzie. Próba autobiografii, Warszawa: Aspra JR.
Walicki A. (2011), Prace wybrane, red. A. Mencwel, t. 3: Stanisław Brzozowski – drogi myśli, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2013), Dwa oblicza Hercena: filozofia wolności i „rosyjska idea”, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 3.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Maria M. Przeciszewska

1

e-mail:

ORCID:

Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, ul. Mianowskiego 15/65, 02-044 Warszawa

10 „Słowa, czyny i wartości”. Śladami inteligencji w badaniach Andrzeja Walickiego

Małgorzata Abassy

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 79-93

Słowa kluczowe: inteligencja kultura Polska Rosja A. Walicki

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W artykule został podjęty namysł nad spuścizną badawczą Andrzeja Walickiego, ze szczególnym uwzględnieniem wątku inteligencji polskiej i rosyjskiej. Źródłem inspiracji dla rozważań o istocie inteligencji oraz jej współczesnych zadaniach stały się następujące zagadnienia: współzależność rozwoju intelektualnego i moralnego badacza oraz podejmowanych przez niego zagadnień, wolność jednostki w perspektywie wartości liberalnych, ideowe poszukiwania inteligencji rosyjskiej i polskiej, przesłanki do podjęcia dialogu Polski i Rosji za pośrednictwem elit intelektualnych, w oparciu o ich typologiczne podobieństwo. W świetle triady pojęć zaproponowanych przez Walickiego: „słowa – czyny – wartości” rozpatrzony został wątek sprawczej mocy słów oraz wykorzystania ich jako narzędzia tworzenia przestrzeni niezależności osobistej.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Małgorzata Abassy

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Jagielloński, Instytut Rosji i Europy Wschodniej, ul. Reymonta 4, 30‑059 Kraków

11 Dostojewski Walickiego, czyli o początkach polskiej dostojewskologii

Tadeusz Sucharski

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 95-111 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137373

Słowa kluczowe: depersonalizacja „dialektyka samowoli” filozofia Dostojewskiego idea wolności personalizm

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł jest próbą ukazania ważności badań Andrzeja Walickiego dla polskiej dostojewskologii. Jego praca Dostojewski i idea wolności (1959) stała się pierwszym polskim w pełni naukowym opracowaniem, próbą interpretacji myśli rosyjskiego geniusza. Poprzedzające rozważania Walickiego liczne artykuły i eseje polskich badaczy poświęcone dziełu Dostojewskiego pozbawione były naukowego charakteru, różniły się zasadniczo od wyników badań naukowców rosyjskich. Walicki czytał autora Braci Karamazow jako filozofa, skupiając swoją uwagę na jego bohaterach, w których widział ofiary „dialektyki samowoli”: samobójców, morderców, wreszcie twórców tyranii. Dostrzegł jednak również Walicki próby wypracowania przez Dostojewskiego idei pozytywnej. Skupiała się ona na wierze w lud rosyjski, który zachował „prawdziwego Chrystusa”. Walicki nazywał ją „konserwatywną utopią”.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Blüth R.M. (1987), Joseph Conrad a Dostojewski. Problem zbrodni i kary, przeł. W. Kowalski, w: R.M. Blüth, Pisma literackie, oprac. P. Nowaczyński, Kraków: Znak, s. 211–226.
Brzozowski S. (1906), Teodor Dostojewski. Z mroków duszy rosyjskiej, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Brzozowski S. (1983), Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej, Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie [reprint wydania z roku 1910].
Brzozowski S. (2007), Kryzys w literaturze rosyjskiej, w: tenże, Głosy wśród nocy. Studia nad przesileniem romantycznym kultury europejskiej. Z teki pośmiertnej wydał i przedmową poprzedził O. Ortwin, wstęp C. Michalski, posłowie A. Bielik-Robson, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Feuerbach L. (1959), O istocie chrześcijaństwa, przeł. A. Landman, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Giessien S. (1928), T ragiedija dobrodietieli w „Bratjach Karamazowych“ Dostojewskogo, „Sowriemiennyje zapiski” 35, s. 308–338.
Giessien S. (1932), Tragiedija zła (fiłosofskij obraz Stawrogina), „Put’” 36, s. 44–74, http://www.odinblago.ru/path/36/3 [15.03.2021].
Herling-Grudziński G. (1992), Dwie glosy o Dostojewskim, w: tenże, Upiory rewolucji, oprac. Z. Kudelski, Lublin: FIS.
Jabłonowski W. (1910), Dookoła Sfinksa. Studia o życiu i twórczości narodu rosyjskiego, Warszawa: Wende i S-ka.
Janion M. (1982), Dialog idei: marksizm i humanistyka rozumiejąca, w: taż, Humanistyka: poznanie i terapia, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 132–181.
Kridl M. (1931), Główne prądy literatury europejskiej. Klasycyzm, romantyzm, epoka poromantyczna, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Mackiewicz S. (1947), Dostoyevsky, London: Orbis.
Mackiewicz S. (1951), Idiota, „Wiadomości” 24 (272), s. 2.
Mackiewicz S. (1957), Dostojewski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Markiewicz H. (1980), Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Miłosz Cz. (1953), Zniewolony umysł, Paryż: Instytut Literacki.
Miłosz Cz. (1982), Człowiek wśród skorpionów, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Nalepiński T. (1907), ON idzie! Rzecz o Królu-Duchu Rosji, Kraków: G. Gebethner i Spółka.
Przybylski R. (1964a), Dostojewski i „przeklęte problemy”. Od „Biednych ludzi” do „Zbrodni i kary”, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Przybylski R. (1964b), Mówi Ryszard Przybylski, „Współczesność” 23, s. 7.
Przybylski R. (1981), Śmierć Antychrysta, „Znak” 319–320, s. 109–122.
Rusinova N. i in. (2016), The Russian Theme in Troyat’s Works, „The Social Sciences” 11 (8), s. 1826–1831, http://docsdrive.com/pdfs/medwelljournals/sscience/2016/1826-1831.pdf [22.03.2021].
Schiller F. (1985a), Pieśń o dzwonie, przeł. B. Butrynowicz, w: tenże, Dzieła wybrane, wybrał i wstępem opatrzył S. Kaszyński, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 70–81.
Schiller F. (1985b), Don Carlos, przeł. Z. Krawczykowski, w: tenże, Dzieła wybrane, wybrał i wstępem opatrzył S. Kaszyński, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 383–639.
Sielicki F. (1985), Klasycy dziewiętnastowiecznej prozy rosyjskiej w Polsce międzywojennej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Stirner S. (1995), Jedyny i jego własność, przeł. J. i A. Gajlewiczowie, wstęp L. Kusak, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Strug A. (1928), Dostojewski (1821–1881), w: F. Dostojewski, Zbrodnia i kara, przeł. J.P. Zajączkowski, Warszawa, s. V–XXXII.
Sucharski T. (2018), Dostojewski w polskiej powojennej refleksji humanistycznej, „Napis” XXIV, s. 56–83.
Walicki A. (1959), Osobowość a historia. Studia z dziejów myśli i literatury rosyjskiej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walicki A. (1968), Słowo wstępne, w: S. Hessen, Studia z filozofii kultury, wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył A. Walicki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 5–46.
Walicki A. (2011), Stanisław Brzozowski – drogi myśli, Kraków: Universitas.
Walicki A. (2020), W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wedemann M. (2010), Polonofil czy polakożerca? Fiodor Dostojewski w piśmiennictwie polskim lat 1847–1897, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Wraga R. (1948), Mackiewicz o Dostojewskim, „Wiadomości” 20 (111), s. 2.
Zdziechowski M. (1920), Wpływy rosyjskie na duszę polską. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Tadeusz Sucharski

1

e-mail:

ORCID:

Akademia Pomorska w Słupsku, ul. Arciszewskiego 22A, 76‑200 Słupsk

12 Andrzej Walicki w oczach myślicieli rosyjskich: o. Gieorgij Fłorowski i inni

Teresa Obolevitch

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 113-125 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137374

Słowa kluczowe: G. Fłorowski historia idei historiozofia recepcja myśli rosyjskiej synteza neopatrystyczna A. Walicki

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony przedstawieniu filozoficznych kontaktów Andrzeja Walickie-go ze współczesnymi mu filozofami rosyjskimi. Na podstawie już opublikowanych tekstów, jak też archiwalnej korespondencji pokrótce ukazano relacje Walickiego z Sergiuszem Hessenem i Dymitrem Czyżewskim, a szczególnie z o. Gieorgijem Fłorowskim. Początek znajomości Walickiego z o. Fłorowskim datuje się na 1960 r. Polski i rosyjski myśliciel dyskutowali na temat historiozofii, dziejów filozofii rosyjskiej, a nawet teologii. Pomimo odmiennych perspektyw (Fłorowski był zało-życielem tzw. syntezy neopatrystycznej, która miała dla Walickiego wyłącznie historyczne znaczenie), obydwaj odegrali znaczną rolę w popularyzacji myśli rosyj-skiej na Zachodzie, zwłaszcza w USA.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Teresa Obolevitch

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Filozoficzny, ul. Kanonicza 9, 31‑002 Kraków

13 Religia techniki Mikołaja Fiodorowa

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 127-141 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137375

Słowa kluczowe: kosmizm postsekularyzm powszechne zmartwychwstanie religia sekularyzm technika transhumanizm

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W artykule dokonuje się nowej interpretacji koncepcji rosyjskiego myśliciela z przełomu XIX i XX wieku Mikołaja Fiodorowa, zaliczanego obecnie do prekur-sorów zachodniego transhumanizmu. Pojęcie „religii techniki”, zaczerpnięte od Davida Noble’a, staje się wątkiem scalającym niesystematyczną i często niezrozumiałą, wręcz irracjonalną myśl rosyjskiego filozofa. Artykuł pisany jest w formie polemiki z przyjętą powszechnie interpretacją tej myśli, zaproponowaną przez polskiego historyka idei Andrzeja Walickiego. W owej polemice istotne miejsce zajmuje opozycja idei sekularyzmu i postsekularyzmu.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Halina Rarot

1

e-mail:

ORCID:

Politechnika Lubelska, Wydział Podstaw Techniki, ul. Nadbystrzycka 38, 20‑618 Lublin

14 Wokół tradycjonalistycznej utopii – nawiązania do studium Andrzeja Walickiego

Marek Jedliński

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 143-157 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137376

Słowa kluczowe: konserwatyzm słowianofilstwo tradycjonalizm utopia A. Walicki

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł powstał z inspiracji rozprawą Andrzeja Walickiego W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa (1964). Polski historyk idei poddawał opisywane przez siebie światopoglądy wnikliwej analizie, wskazując na podobieństwa ideowe różnych myślicieli. Niniejszy tekst przedstawia koncepcje rosyjskiego neosłowianofilstwa i zachodniego tradycjonalizmu (J. Evola, R. Guénon, P. Sorokin). Autor artykułu opisuje założenia konserwatyzmu i utopii tradycjonali-stycznej, które charakteryzuje walka z racjonalizmem, indywidualizmem, liberalizmem i kapitalizmem.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Jedliński

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Filozoficzny, ul. Szamarzewskiego 89c, 60‑568 Poznań

15 Sprawa wolności pozytywnej u Andrzeja Walickiego

Janusz Dobieszewski

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 159-173 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137377

Słowa kluczowe: filozofia polityczna liberalizm marksizm neoliberalizm państwo opiekuńcze A. Walicki wolność

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W artykule próbuję przyjrzeć się krótko kwestii, która była niejako znakiem rozpoznawczym światopoglądu Andrzeja Walickiego. Rzecz dotyczy kwestii wolności, a przede wszystkim właściwego dla liberalizmu preferowania wolności negatywnej („wolności od”) i krytycznego zarazem odniesienia do wolności pozytywnej („wolności do”), z którego to punktu widzenia dokonywał Walicki systemowej i radykalnie krytycznej oceny marksizmu. Jednak w dalszej twórczości Walicki niuansował swoje stanowisko, zwracając uwagę na negatywne trendy związane z rozumieniem liberalizmu oraz na współgranie z tendencjami współczesności wiązanej z marksizmem idei wolności pozytywnej.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Janusz Dobieszewski

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00‑047 Warszawa

16 Radykalizm szlachecki. Próba konstrukcji pojęcia

Andrzej Gniazdowski

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 175-194 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137378

Słowa kluczowe: ideologia mieszczańska konserwatyzm marksizm nacjonalizm obywatelski nowoczesność radykalizm republikanizm szlachecki stan trzeci A. Walicki złota wolność

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie rezultatów badań z zakresu historii idei zarówno europejskiego republikanizmu, jak i radykalizmu politycznego. Punktem wyjścia podjętych analiz jest rekonstrukcja interpretacji historycznego sensu sarmackiego republikanizmu szlacheckiego wypracowanej przez jednego z głównych przedstawicieli Warszawskiej Szkoły Historii Idei – Andrzeja Walickiego. W nawiązaniu do tej interpretacji, argumentacja przedstawiona w artykule kieruje się przeciwko szeroko akceptowanej tezie o jednoznacznym konserwatyzmie tej formy republikanizmu. Drogą argumentacji jest wskazanie na wewnętrzną paradoksalność opisywanego zjawiska intelektualnego, będącego z perspektywy historii idei anty-absolutystyczną, obywatelską ideologią wolności politycznej. Tym, co stanowi w artykule przedmiot krytyki, jest podjęta przez Walickiego próba interpretacji republikanizmu szlacheckie-go jako „zalążkowej” postaci nowoczesnego nacjonalizmu obywatelskiego. Argumentem przeciwko tej interpretacji jest stwierdzenie, iż jest ona oparta na normatywnym, a nie tylko opisowym podejściu do idei nowoczesności oraz ukrytej tezie na temat wewnętrznej logiki historii. W myśl głównej tezy artykułu, właściwszą drogą rozwiązania paradoksu związanego z interpretacją sarmackiego republikanizmu szlacheckiego jako „konserwatyzmu wolności” jest wpisanie tego zjawiska w euro-pejską tradycję radykalizmu politycznego. Oryginalność przedstawionych tu badań z zakresu historii radykalizmu polega na wypracowaniu w ich ramach uogólnionego pojęcia „radykalizmu stanowego”. Celem tej konstrukcji pojęciowej jest umożliwienie zidentyfikowania idei samej nowoczesności jako integralnego elementu ideologii radykalizmu trzeciego stanu względnie radykalizmu klasy średniej. Zgodnie z przed-stawioną w artykule interpretacją, sarmacki republikanizm szlachecki należałoby z kolei zidentyfikować tak samo, jak francuski „frondyzm” – jako swoisty radykalizm szlachecki, w którym można widzieć pewną sekularną religię polityczną.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Gniazdowski

1

e-mail:

ORCID:

Polska Akademia Nauk, Instytut Filozofii i Socjologii, ul. Nowy Świat 72, 00‑330 Warszawa

17 „Na skraju przepaści...”. Dostojewski, Gogol, Bieliński

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 195-205 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137379

Słowa kluczowe: W. Bieliński chrześcijaństwo F. Dostojewski M. Gogol literatura rosyjska

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W artykule podejmuje się problem osobistych relacji między Fiodorem Dostojewskim, Mikołajem Gogolem i Wissarionem Bielińskim. Zostaje pokazane, jak osobiste stosunki pomiędzy nimi wpłynęły na koleje ich losu i na rozwój twórczości Gogola oraz Dostojewskiego. Stawia się tezę, że relacja ta została określona przez zwrot ideowy w twórczości Dostojewskiego – jego odejście od realizmu (Biedni ludzie) w kierunku „realizmu fantastycznego” ( Sobowtór) – a także przez stanowisko ideowe Gogola w ostatnich latach życia, wyrażone w Wybranych fragmentach korespondencji z przyjaciółmi.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jan Krasicki

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Wrocławski, Instytut Filozofii, ul. Koszarowa 3/20, 51‑149 Wrocław

18 „Zwiastun burzy” kontra „Boża nawałnica”. Spór o Rosję, inteligencję i rewolucję

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 207-227 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137380

Słowa kluczowe: cywilizacja M. Gorki historia inteligencja rosyjska pierwsza rewolucja rosyjska L. Tołstoj

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł rekonstruuje spór, jaki toczyli w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku Maksym Gorki i Lew Tołstoj – nie tylko znani i uznani na świecie beletryści, ale też ważne postaci ówczesnych rosyjskich debat filozoficznych i politycznych. Wybuch i przebieg pierwszej rosyjskiej rewolucji (1905–1908) skłoniły obu myślicieli do wykrystalizowania opozycyjnych stanowisk w najważniejszych dla myśli rosyjskiej kwestiach. Gorki reprezentował w tym sporze stanowisko socjalistycznego humanizmu, rozwoju cywilizacyjnego, aktywizmu i kulturotwórczej roli inteligencji, rewolucji społecznej, modernizacji na wzór zachodni. Tołstoj opowiadał się za archaicznym anarchizmem, negacją cywilizacji, chłopskim prymitywizmem, jednostkowym perfekcjonizmem moralnym, rosyjską Sonderwege. Autor twierdzi, że ta debata stanowi ważne dopełnienie dla głośnej dyskusji wywołanej publikacją almanachu Wiechi („Kamienie milowe”) w 1909 roku.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Bohun

19 Bóg postulowany w kontekście stanowisk Dostojewskiego i Szestowa

Andrzej Ostrowski

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 229-243 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137381

Słowa kluczowe: Bóg postulowany F. Dostojewski immanencja kłamstwo podmiot poznający L. Szestow transcendencja

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Celem artykułu jest omówienie zagadnienia „Boga postulowanego” i problemu „inwersji wiedzy na temat Boga”. Po wyjaśnieniu tych pojęć, zwracam uwagę na konsekwencje inwersji, odwołując się do stanowisk Dostojewskiego i Szestowa oraz wybranych przedstawicieli filozofii egzystencjalnej. Punktem wyjścia rozważań jest zagadnienie źródeł wiedzy na temat Boga oraz zagadnienie podmiotowych uwarunko- wań tej wiedzy.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Ostrowski

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Marii Curie‑Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Filozofii, Pl. M. Curie‑Skłodowskiej 4, 20‑031 Lublin

20 „Straszna” i „dziwna” zwykłość człowieka. Problem rozumienia postaci w dziele F. Dostojewskiego (w świetle opowiadania Wieczny mąż)

Michał Kruszelnicki

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 245-263 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137382

Słowa kluczowe: F. Dostojewski gościnność interpretacja język rozumienie tajemnica „Wieczny mąż”

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Co istotnego ma do powiedzenia Dostojewski, gdy nie pisze o wielkich metafizycznych ideach? Zaprasza do namysłu nad zagadką bycia człowiekiem, nad tym, jak trudną, niemożliwą wręcz rzeczą jest ostateczne wyjaśnienie jego tajemnicy, a wreszcie, jak bardzo sam gest zgłębiania, oceniania, sądzenia drugiego człowieka jest gestem ambiwalentnym, przed którym ludzka psyche próbuje się bronić. W tym konsekwent- nym uchylaniu się przed poznawczym wyczerpaniem znajduje ona sprzymierzeńca w postaci artystycznego słowa rosyjskiego pisarza. Psychologiczno-filozoficzny pogląd Dostojewskiego na jednostkę uzyskuje odzwierciedlenie w poetyce jego dzieł. Niniejszy tekst bada i naświetla ten związek w drodze analizy zazwyczaj mniej znanego czytelnikom opowiadania Wieczny mąż.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Kruszelnicki

1

e-mail:

ORCID:

Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wydział Studiów Stosowanych, ul. Strzegomska 55, 53‑611 Wrocław

21 Rosyjska prawosławna krytyka modernizmu. Ad complementum książki A. Walickiego O Rosji inaczej

Hanna Kowalska‑Stus

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 265-279 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137383

Słowa kluczowe: krytyka modernizmu rosyjskiego mity moderny modernizm prawosławie wobec modernizmu rosyjska myśl prawosławna złotego wieku

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Lektura książki Andrzeja Walickiego O Rosji inaczej (2019) jest ważną pozycją dla polskiego czytelnika, ponieważ traktuje o istotnych kwestiach polskiej i rosyjskiej historii, ideologii opartej na filozofii i sposobie interpretowania współczesności. Walicki jest wybitnym znawcą myśli rosyjskiej i z tej perspektywy interpretuje ważne zjawiska rosyjskiej kultury. Ma do tego pełne prawo i robi to kompetentnie. Walicki w swojej książce dużo miejsca poświęca zagadnieniu modernizmu, które miało wpływ na rozwój myśli socjalistycznej i zrodzoną w jej łonie opozycyjną filozofię tzw. złotego wieku. Zamierzeniem niniejszego tekstu jest dokonanie pewnych uzupełnień do oceny tych zjawisk z pozycji rosyjskiej myśli ortodoksyjnie prawosławnej. Z punktu widzenia konserwatywnej krytyki prawosławnej, niezależnie od historycznego momentu jej formułowania, modernizm stanowi przeciwieństwo prawosławnej dogmatyki, antropologii, eklezjologii i patrystyki. Ma swoje korzenie w bizantyjskim renesansie, który przewędrował do Italii po upadku Konstantynopola. Modernizm stanowi ważny paradygmat postśredniowiecznej kultury. Jest czynny w kulturze zachodniej, a stamtąd wpływa na kulturę rosyjską. Ponieważ kultura rosyjska w szczególny sposób przywiązana jest do prawosławia, które tworzy swoisty genotyp owej kultury, modernistyczne wpływy, zakorzeniając się w tej specyficznej glebie, wywołują zgoła odmienny efekt, niż to ma miejsce na Zachodzie. Najbardziej wymownym przykładem jest absolutyzm, imperializm czy socjalizm marksowski w wydaniu zachodnim i rosyjskim. Jest to zaledwie sfera ustrojowo-państwowa, niemniej dobitnie pokazuje, że ideały moderny na gruncie kultury rosyjskiej przybierały charakter religijny, a że z natury rzeczy nie były religijne – można je umieścić w sferze „mitu”.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Hanna Kowalska‑Stus

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Jagielloński, Instytut Rosji i Europy Wschodniej, ul. W. Reymonta 4, 30‑059 Kraków

22 Mesjanizm polski w recepcji historiozoficznej Stanisława Garfeina-Garskiego

Andrzej Wawrzynowicz

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 281-293 | DOI: 10.24425/pfns.2021.137384

Słowa kluczowe: filozofia narodowa S. Garfein-Garski historiozofia ideologia mesjanizm polski

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest myśl historiozoficzna Stanisława Garfeina-Garskiego – polskiego filozofa i prawnika przełomu XIX i XX wieku. Tekst zawiera między innymi rekonstrukcję głównych elementów struktury filozofii historii, przedstawionych systematycznie w pracy Uwagi nad zagadnieniem dziejów powszechnych i polskich (1924), oraz charakterystykę koncepcji filozofii narodowej tego myśliciela. Zasadniczym celem prezentowanej analizy jest próba kompleksowego ujęcia znaczenia ideologii mesjanistycznej w rozważaniach filozoficznohistorycznych Garskiego oraz bliższego określenia miejsca i roli tego stanowiska w dynamice historycznego sporu o mesjanizm polski.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Wawrzynowicz

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Filozoficzny, ul. Szamarzewskiego 89c, 60‑568 Poznań

23 Streszczenia

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 295-302

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

24 Noty o Autorach

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2021 | No 2 | 303-306

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Instrukcja dla autorów

1. Długość artykułów: rozprawy − do 40.000 znaków (ze spacjami, czyli ok. 20 stron), recenzje − do 10.000 znaków (ze spacjami, czyli ok. 5 stron).

2. Do tekstu głównego rozprawy należy dołączyć:
a) 5−15 słów kluczowych po polsku i po angielsku;
b) krótkie streszczenie (ok. 1/3 strony) po polsku lub po angielsku;
c) krótką (ok. 3 zdań) notę o autorze.

3. Nadesłane teksty są kierowane do anonimowej recenzji. Zawartość recenzji nie jest podawana do wiadomości autorom; przekazujemy tylko postulaty sformułowane przez recenzenta i dostarczone nam z sugestią, by autor je poznał. Staramy się publikować wszystkie pozytywnie ocenione teksty, jednak niekiedy liczba bardzo dobrych propozycji przekracza objętość pisma, i wtedy niektóre artykuły musimy przesunąć do kolejnych numerów. W takiej sytuacji termin publikacji w dużym stopniu zależy od profilu tematycznego kolejnych numerów.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji