Wyniki prowadzonych w ostatnim czasie badań empirycznych wskazują, że rozprzestrzenianie praw własności intelektualnej (Intellectual Property – IP) oraz fragmentacja praw patentowych wśród różnych posiadaczy patentów stwarzają bariery dla innowacji oraz powodują utrudnienia w komercjalizacji odkryć naukowych. Prawnicy i ekonomiści zasugerowali, że ze względu na rosnącą liczbę zgłoszeń patentowych, ograniczone zasoby w urzędach patentowych na całym świecie oraz brak wystarczającego czasu na uzupełnienie aktualnego stanu wiedzy w danej dziedzinie, osoby odpowiedzialne za ich weryfikację nie były w stanie przeprowadzić szczegółowych badań patentowych. Ponadto wyniki przeprowadzonych badań wskazują na powiązanie rosnące liczby nakładających się praw własności intelektualnej do tzw. tragedii prywatnego zawłaszczenia i koncepcji chaszczy patentowych. Przeprowadzono wiele badań w celu opracowania narzędzi i miar, które mogłyby zweryfikować występowanie chaszczy patentowych oraz lepiej zrozumieć społeczny i ekonomiczny wpływ właścicieli fragmentarycznych praw patentowych. Problem chaszczy patentowych jest istotny dla sektora energetycznego, ponieważ staje się on coraz bardziej innowacyjny. W konsekwencji kwestia chaszczy patentowych może w znacznym stopniu wpłynąć na jego długoterminowy rozwój. Niniejszy artykuł przedstawia przegląd literatury dotyczącej pojęcia chaszczy patentowych oraz omawia wybrane czynniki powodujące wzrost udziału chaszczy patentowych. Ponadto w artykule omówiono najnowsze osiągnięcia w odniesieniu do mierników chaszczy patentowych oraz metod ich identyfikacji.
Aktualny poziom zagrożenia tąpaniami w kopalniach LGOM jest konsekwencją towarzyszącej robotom górniczym sejsmiczności górotworu, a większość dotychczas odnotowanych tąpnięć i odprężeń była spowodowana wstrząsami o najwyższych energiach. Z analizy aktywności sejsmicznej odnotowanej w ostatnich latach wynika, że spośród tych kopalń sejsmicznie najbardziej aktywną jest O/ZG Rudna. Artykuł zawiera ocenę kształtowania się sejsmiczności górotworu w O/ZG Rudna w latach 2006–2015 w całym obszarze kopalni oraz jej poszczególnych rejonach. W ramach parametrów sejsmiczności analizą objęto liczbę rejestrowanych zjawisk, łączną wartość emisji energii oraz wskaźnik jednostkowego wydatku energetycznego. Przeanalizowano także zmienność współczynników rozkładu Gutenberga-Richtera oraz odniesiono się do lokalizacji epicentrów ognisk względem frontu eksploatacyjnego, wyodrębniając nisko- (103 ≤ As < 105J) i wysokoenergetyczne (As ≥ 105J) wstrząsy usytuowane przed frontem, w rejonie robót rozcinkowych oraz w zrobach. Z przeprowadzonych rozważań wynika, że zagrożenie wysokoenergetycznymi wstrząsami w kopalni Rudna utrzymuje się na wysokim, porównywalnym w kolejnych latach poziomie, a zróżnicowana aktywność w wydzielonych rejonach może być między innymi funkcją zmiennej wysokości furty eksploatacyjnej oraz miąższości wstrząsogennych warstw węglanowych zalegających w stropie złoża. Analiza rozmieszczenia ognisk wstrząsów względem frontu eksploatacyjnego wskazuje, że niezależnie od wielkości energii sejsmicznej zdecydowanie najwięcej wstrząsów lokalizuje się w strefie robót rozcinkowych. W następnej kolejności wstrząsy niskoenergetyczne lokalizują się w obszarach zrobowych, a wstrząsy wysokoenergetyczne – przed frontem eksploatacji. T ym samym przedstawiona ocena kształtowania się aktywności sejsmicznej w O/ZG Rudna potwierdza związek ilości rejestrowanych wstrząsów oraz wielkości generowanej energii sejsmicznej z określonymi cechami lokalnych uwarunkowań geologiczno-górniczych, w tym elementami stosowanych systemów komorowo-filarowych.
W artykule przedstawiono wyniki wstępnych badań laboratoryjnych nad opracowaniem metody oznaczania zawartości jednego z pierwiastków śladowych występujących w węglu kamiennym – bizmutu. Przedmiotem analizy były węgle kamienne typu 34 i 35 pochodzące z Jastrzębskiej Spółki Węglowej oraz otrzymane z nich popioły. Jednym z powodów do przeprowadzenia badań było szerokie zastosowanie bizmutu w wielu gałęziach przemysłu oraz umieszczenie go na liście pierwiastków deficytowych, co skłania do poszukiwania alternatywnych źródeł recyklingu tego pierwiastka. Badania zostały przeprowadzone z zastosowaniem techniki atomowej spektrometrii absorpcyjnej z atomizacją elektrotermiczną w pirokuwecie grafitowej. Przed przystąpieniem do analizy spektrometrycznej próbki poddano spopieleniu w temp. 800°C oraz mineralizacji mikrofalowej stosując metodę rozkładu próbek „na mokro” w systemie zamkniętym pod wysokim ciśnieniem. Do mineralizacji użyto mieszaniny kwasów HF oraz HNO3 w celu przeprowadzenia próbek do postaci kwaśnych roztworów. Metodykę pomiarową opracowano na podstawie dostępnych danych literaturowych oraz własnych obserwacji. W doświadczeniu zbadano wpływ dodatku modyfikatora oraz zmianę temperatur etapów: suszenia, spopielania, chłodzenia, atomizacji oraz wypalania. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, iż zastosowany modyfikator palladowy ograniczył reakcje uboczne i umożliwił odparowanie składników matrycy. Ponadto przedstawione w artykule warunki pomiaru pozwoliły na ustalenie liniowej krzywej kalibracji. Niestety, specyfika próbek węglowych nie pozwoliła na jednoznaczne i definitywne ustalenie metody oznaczania bizmutu w węglu kamiennym metodą ET-AAS.
Zawały w wyrobiskach korytarzowych są niebezpiecznymi zdarzeniami powodującymi zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, utrudnienia technologiczne (transportowe, wentylacyjne itp.) oraz straty ekonomiczne. Wśród przyczyn zawałów występujących w ostatnim okresie w wyrobiskach korytarzowych podziemnych kopalń węgla kamiennego wymienia się błędy projektowania, błędy wykonawcze, błędy użytkowania oraz przyczyny losowe. Na przykładach zaistniałych w ostatnim okresie zawałów w wyrobiskach korytarzowych w kopalniach węgla kamiennego wskazano, że jedną z głównych przyczyn zaistniałej sytuacji była utrata podporności obudowy oraz zużycie techniczne odrzwi spowodowane korozją kształtownika. W praktyce zawały występujące wskutek zużycia technicznego obudowy powstają głównie z przełamania łuku w części stropnicowej, utraty stateczności jednego z ociosów wyrobiska oraz całkowitego zawału wyrobiska. Na podstawie przeprowadzonej analizy zaistniałych przypadków zaproponowano wskazówki postępowania dla poprawy bezpiecznego użytkowania wyrobiska. Poprawę stateczności skorodowanej obudowy można uzyskać przez zastosowanie dodatkowej obudowy stabilizującej jej konstrukcję, przykotwienie odrzwi do górotworu lub wykonanie wzmacniającej powłoki z fibrobetonu połączone z iniekcją górotworu. Przedstawiono również przykłady zawałów występujących w wyrobiskach przygotowawczych, dla których dobór obudowy nie odpowiadał warunkom geologiczno-górniczym. W podsumowaniu wskazano na znaczenie diagnostyki obudowy wyrobisk w bezpiecznym i efektywnym prowadzeniu eksploatacji górniczej, którą należy objąć przepisami ruchowymi, a jej zakres i częstotliwość powinny być dostosowane do stopnia występujących zagrożeń oraz konstrukcji obudowy.
W Polsce podstawowym źródłem energii elektrycznej i cieplnej jest nadal węgiel kamienny i brunatny. Podczas procesu spalania węgli powstają duże ilości produktów ubocznych, m.in.: popioły lotne, żużle paleniskowe oraz dostające się do atmosfery szkodliwe związki chemiczne w postaci gazu (CO2, NOx, związki siarki). Popioły lotne, z uwagi na swoją dużą miałkość (zbliżoną do cementu), skład chemiczny i fazowy oraz reaktywność, znalazły szerokie zastosowanie w rozwiązaniach technologicznych, m.in.: w produkcji cementu zwykłego, masywnego, hydrotechnicznego oraz cementów nowej generacji. Stosowanie odpowiedniego dodatku popiołów lotnych ma pozytywny wpływ na właściwości świeżego i stwardniałego betonu, a także umożliwia proekologiczne i ekonomiczne wytworzenie mieszanki cementowej. Eksploatacja bogactw naturalnych Ziemi związana jest z wykonywaniem na różnych głębokościach wyrobisk górniczych. Po pewnym czasie pułap wyrobiska ulega załamaniu, co pociąga za sobą obsunięcie się górnych warstw i wytworzenie się na powierzchni ziemi zagłębienia, tzw. niecki lub zapadliska. Taki rozwój sytuacji, wymusza potrzebę wzmacniania podłoża oraz uszczelniania górotworu. Aby zminimalizować ryzyko związane z problemami geotechnicznymi na terenach pogórniczych, należy stosować takie rozwiązania inżynierskie, które w sposób uniwersalny, ekonomiczny oraz wydajny poprawią nośność gruntów. Prowadzi to do rozwoju badań nad nowymi recepturami cementu stosowanego podczas prac geoinżynieryjnych, zwłaszcza na terenach górniczych. Co więcej, wymagania ekonomiczne zmuszają inżynierów do stosowania tańszych rozwiązań techniczno- technologicznych przy jednoczesnym zachowaniu właściwości wytrzymałościowych. Przykładem takiego rozwiązania jest użycie odpowiednich dodatków do receptur zaczynów uszczelniających, które zmniejszają całkowity jednostkowy koszt zabiegu.
Podsektor górnictwa węgla kamiennego jest istotną gałęzią polskiego przemysłu. Można powiedzieć, że węgiel jest krajowym fundamentem surowcowym. Wynika to z faktu, że Polska jest liderem w Unii Europejskiej zarówno pod względem wydobycia węgla kamiennego, jak również jego wykorzystania do produkcji energii elektrycznej oraz ciepła. Wokół górnictwa węgla kamiennego, to jest przedsiębiorstw, których celem jest wydobywanie surowca, powstało i rozwinęło się wiele firm, których działalność zależy od kondycji firm górniczych i współpracy z nimi: handlowych, usługowych i doradczych, nazywanych przedsiębiorstwami okołogórniczymi. Niniejszy artykuł omawia wyniki badań ankietowych przedsiębiorstw okołogórniczych, takich jak: producenci maszyn i urządzeń górniczych, przedsiębiorstwa usługowe powiązane z górnictwem oraz placówki naukowo-badawcze i projektowe o profilu związanym z górnictwem, w których oceniono stopień ich zależności od przedsiębiorstw górniczych. Za miarę kondycji przedsiębiorstw okołogórniczych przyjęto wielkość płatności publicznoprawnych wnoszonych na rzecz budżetu państwa i budżetów lokalnych. Podniesiono problem wielkości strat dla finansów publicznych w wyniku znaczących ograniczeń przypływów finansowych z przedsiębiorstw górniczych. Badaniami ankietowymi objęto firmy zrzeszone w Górniczej Izbie Przemysłowo-Handlowej (GIPH). Na tej podstawie sformułowano wnioski dotyczące zależności przedsiębiorstw okołogórniczych od sytuacji podsektora górniczego.
Zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatyczne i bezpieczeństwo energetyczne są znaczącymi problemami. Degradujące środowisko paliwa kopalne winny być zastępowane przez czyste, niewyczerpywalne źródła energii. Wymaga to znacznych zmian w infrastrukturze energetycznej, jak również promowania energii z odnawialnych źródeł energii (OZE). Stają się one siłą napędową dla wzrostu ekonomicznego i wzmacniania bezpieczeństwa energetycznego. Instytucje publiczne winny promować OZE poprzez implementację efektywnych kosztowo rozwiązań. Poprzez działania na poziomie narodowym można zniwelować wiele istniejących barier dla publicznych i prywatnych inwestorów, w tym barier dotyczących braku koordynacji pomiędzy różnymi organami zatwierdzającymi na szczeblu krajowym, jak również stymulowaniu potencjału administracyjnego do wdrażania projektów energetycznych. Winno to być przejrzyste dla wszystkich inwestorów. Brakuje systemu wsparcia na zasadach rynkowych dla małych producentów energii elektrycznej wytwarzanej na własne potrzeby. Obecnie w Polsce brakuje regulacji prawnych stwarzających zachęty dla decentralizacji produkcji energii. W artykule pokazano obecnie istniejące rozwiązania na tle funkcjonujących w świecie. Rozwój technologii opartej na zielonej energii zależy od wielu czynników. Autorka identyfikuje kilka najistotniejszych, głównie finansowych, prawnych i społeczno-środowiskowych. Przedstawiono również propozycje narzędzi polityki wsparcia tworzenia i rozwoju klastrów energii w Polsce, wprowadzenie których znacząco ułatwi użycie odnawialnych źródeł energii.
Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy od lat siedemdzisiątych XX wieku jest obszarem intensywnej eksploatacji złóż miedzi. Prowadzone prace górnicze spowodowały pojawienie się sejsmiczności indukowanej, a to z kolei pociągnęło za sobą konieczność prowadzenia obserwacji za pomocą podziemnych sieci sejsmologicznych. W połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku, z uwagi na duże szkody obiektów znajdujących się na powierzchni wywołane drganiami gruntu pochodzenia sejsmicznego, pojawiły się naziemne stacje sejsmometryczne (akcelerometryczne). Monitorują one poziom drgań zarówno gruntu, jak i samych obiektów (Mirek 2002). Przyczyniło się to do poszerzenia wiedzy w zakresie charakteru drgań gruntu, jak i odporności obiektów budowlanych. W ostatnich latach zagrożenia antropogeniczne, do których zalicza się sejsmiczność indukowaną działalnością górniczą, wzbudzają coraz większe zainteresowanie. Żeby móc rozwijać metody badania fizyki źródła sejsmicznego, analizy wpływu drgań na powierzchnię czy hazardu sejsmicznego, należy także rozwijać i modernizować sieci pomiarowe. W ramach projektu IS-EPOS „Cyfrowa przestrzeń badawcza sejsmiczności indukowanej dla celów EPOS”, w latach 2014–2015, rozbudowano nowoczesną sieć sejsmologiczną LUMINEOS składającą się obecnie z 15 sejsmometrów i 10 akcelerometrów z możliwością dalszej rozbudowy. Sieć ukierunkowana jest zarówno na obserwacje zjawisk sejsmicznych, jak i obserwacje poziomu drgań gruntu. Dane uzyskiwane z sieci LUMINEOS dopełniają istniejące kopalniane sieci podziemne (Koziarz i Szłapka 2010) oraz powierzchniowe sieci akcelerometryczne (Mirek i in. 2006; Mirek 2005), a także pozwalają na prowadzenie zaawansowanych analiz sejsmologicznych.
Niska emisja ma istotny wpływ na jakość powietrza w całej Polsce. Nisko usytuowane źródła emisji często prowadzą do powstania wysokich stężeń zanieczyszczeń w strefie przebywania ludzi. Dlatego też skutki oddziaływania niskiej emisji na zdrowie i życie społeczeństwa w obszarach zanieczyszczonych (Małopolska, Śląsk) skłaniają do podjęcia radykalnych decyzji w zakresie jakości paliw stałych oraz urządzeń do ich spalania. Obecnie zostały wprowadzone na terenie obu województw lokalne uchwały antysmogowe zakazujące spalania najbardziej emisyjnych paliw jakimi są muły, flotokoncentraty oraz węgiel brunatny. Regionalne programy finansowane ze środków unijnych w zakresie wykorzystania OZE i poprawy efektywności energetycznej od 2017 roku przejdą do fazy wykonawczej zatwierdzonych projektów. Należy spodziewać się znaczącej redukcji zużycia energii na potrzeby ogrzewania budynków oraz wymiany starych kotłów i pieców na niskoemisyjne automatyczne urządzenia grzewcze. W przypadku gospodarstw domowych warunkiem koniecznym uzyskania dofinansowania do wymiany starego kotła na paliwo stałe na nowy kocioł niskoemisyjny jest posiadanie budynku mieszkalnego o odpowiedniej charakterystyce energetycznej. W referacie zostanie przedstawiona obecna sytuacja w obszarze regulacji paliw stosowanych w sektorze gospodarstw domowych i drobnych odbiorców oraz propozycja zmian w ustawie w zakresie monitorowania i kontrolowania jakości paliw stałych. Kolejnym zagadnieniem będą istotne zmiany w zakresie urządzeń grzewczych o mocy do 500 kW, zaproponowane przez Ministerstwo Rozwoju w październiku 2016 roku. Propozycja rozporządzenia poprzedza wdrożenie Dyrektywy Ecodesign, która zacznie obowiązywać od 2022 roku dla ogrzewaczy pomieszczeń oraz kotłów grzewczych do 500 kW na paliwa stałe. Wszystkie te działania przyczynią się do ograniczenia zjawiska niskiej emisji, a także poprawy efektywności energetycznej.
Możliwość zastosowania nietradycyjnej metody utylizacji odpadowych gazów cieplarnianych, przez zatłaczanie CO2 (sekwestracja) w porowate złoża geologiczne traktowane jako niekonwencjonalne zbiorniki gazu, wymaga spełnienia podstawowych kryteriów takich jak np. wpływ na środowisko oraz długoletnie składowanie. Istotną kwestią jest fizyczne zachowanie się złoża podczas fazy nasycania jego struktury porowatej dwutlenkiem węgla. Należy tutaj przede wszystkim wymienić: zdolność transportu CO2 wzdłuż struktury porowatej oraz zdolność adsorpcyjną. W artykule przedstawiono wyniki badań sorpcji pary wodnej na próbkach węgla pochodzących z wytypowanych KWK o zróżnicowanej zawartości pierwiastka C. Uzyskane wyniki przedstawiono w postaci izoterm sorpcji i desorpcji w temperaturze 303 K, oraz opisano równaniem izotermy adsorpcji BET. Na podstawie danych sorpcji obliczono powierzchnię właściwą, zgodnie z teorią BET. Ilość zasorbownych cząsteczek pary wodnej dla badanych próbek węgla była zależna od stopnia metamorfizmu. Otrzymane izotermy można zaliczyć do typu II według klasyfikacji BET. Do badań sorpcyjnych zastosowano aparaturę typu objętościowego – adsorpcyjną mikrobiuretkę cieczową. Sorpcja pary wodnej w zastosowaniu dla węgli pozwala na ilościowe określenie pierwotnych centrów adsorpcji jako miary oddziaływań adsorbowanych cząsteczek z powierzchnią adsorbentu. Na podstawie równań adsorpcji BET z izoterm sorpcji pary wodnej określono ilości aktywnych centr adsorpcji, które potencjalnie mogą brać udział w adsorpcji CO2 w pokładach węgla podczas wtłaczania tego gazu. Pojemność sorpcyjna węgli pozostaje w korelacji ze stopniem metamorfizmu jak również ma ogromny wpływa na możliwość magazynową złoża.
W artykule przedstawiono efekty wykorzystania pasywnej metody oczyszczania spalin ze związków rtęci emitowanych w procesie spalania. Badania przeprowadzono w instalacji modelowej z cyrkulacyjną warstwą fluidalną, wykorzystując węgiel kamienny jako surowiec. Podczas spalania zastosowano suchą metodę usunięcia kwaśnych zanieczyszczeń gazowych przy użyciu 9 sorbentów sodowych po modyfikacjach. Sorbenty podawano do instalacji w dwóch stosunkach molowych (sodu zawartego w sorbencie do siarki zawartej w paliwie), w strumień gazu o temperaturze 573 K. Na podstawie bilansu zawartości rtęci w stałych substratach procesu spalania (paliwie i sorbencie) oraz w stałych produktach (popiele lotnym i dennym), określono poziom emisji rtęci do atmosfery. Procesowi spalania czystego węgla towarzyszyła emisja rtęci 14,7 μgHg/m3. Podczas oczyszczania spalin z zanieczyszczeń kwasowych uzyskiwano obniżenie stężenia rtęci. Stopień jego obniżenia zależał od zastosowanych sorbentów sodowych, sposobu ich modyfikacji oraz stosunku molowego (2 Na/S = 0,5; 2,1). Każdorazowo podaniu większej ilości sorbentu do instalacji towarzyszyło większe obniżenie poziomu emisji rtęci do atmosfery. W śród reagentów niemodyfikowanych, najniższy poziom emisji uzyskano po użyciu bikarbonatu surowego – 3,7 μgHg/m3, a po użyciu sody oczyszczonej – 9,7 μgHg/m3. Po wykorzystaniu związków na bazie sody oczyszczonej po modyfikacji mechanicznej obniżono emisję Hg w spalinach do 2,5–2,6 μgHg/m3, a po modyfikacji chemicznej do 3,3–5,6 μgHg/m3. Poziomy stężenia rtęci w gazach podczas oczyszczania spalin porównano z dopuszczalnymi poziomami emisji Hg zawartymi w Konkluzjach BAT, odnoszącymi się do dużych obiektów energetycznego spalania. W yniki badań wskazują, że w odniesieniu do wszystkich instalacji istniejących oraz nowych o mocy cieplnej poniżej 300 MW zadowalające efekty przyniosłoby zastosowanie modyfikowanych mechanicznie sorbentów na bazie sody oczyszczonej w stężeniu molowym 2 Na/S = 2,1.
Podziemna eksploatacja górnicza złóż węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) powoduje naruszenie równowagi w rozkładzie naprężeń górotworu, zarówno w bezpośrednim, jak i dalszym otoczeniu wyrobisk górniczych. Konsekwencją tego procesu jest między innymi występowanie wstrząsów sejsmicznych. Intensywność zjawisk sejsmicznych, które występują w kilku rejonach GZW (niecce bytomskiej, siodle głównym, niecce głównej, niecce kazimierzowskiej oraz niecce jejkowickiej) jest bardzo zróżnicowana, począwszy od wstrząsów niewyczuwalnych przez ludzi, do silnych o charakterze słabych trzęsień Ziemi (Patyńska i Stec 2017). W okresie obejmującym 15 lat, tj. 2001–2015, poziom aktywności sejsmicznej ulegał zmianom i zależał zarówn od intensywności eksploatacji, jak i od zmienności budowy litologicznej i tektonicznej. Analiza sejsmiczności górotworu kopalń węgla kamiennego na Śląsku wykazała, że w ostatnich latach, pomimo zmniejszenia wydobycia ogółem, aktywność sejsmiczna i zagrożenie tąpaniami wzrosły. Jedną z przyczyn był wzrost wydobycia z pokładów zagrożonych tąpaniami. Prawie połowa wydobycia pochodziło z pokładów zaliczonych do zagrożonych tąpaniami. Skutkowało to zwiększeniem liczby wysokoenergetycznych wstrząsów o energiach rzędu 107, 108 i 109 J. Wykazano, że wielkość energii wstrząsów ma duży wpływ na poziom zagrożenia tąpaniami. W latach 2001–2015 wystąpiło aż 20 tąpnięć spowodowanych wstrząsami o energii sejsmicznej powyżej 107 J z 42 zjawisk ogółem (Patyńska 2002–2016). Celem scharakteryzowania przyczyn tego zjawiska określono parametry, charakteryzujące budowę strukturalną górotworu w miejscach, w których odnotowano tąpnięcia.
Celem artykułu jest ukazanie złożoności zagadnienia kryteriów oceny sukcesu projektów oraz omówienie wyzwań związanych z doborem kryteriów oceny sukcesu dla projektów europejskich z zakresu ochrony środowiska. W artykule omówiono zagadnienia związane z definiowaniem oraz oceną sukcesu w zarządzaniu projektami dofinansowanymi ze środków Unii Europejskiej. Na podstawie analizy literatury przedstawiono ewolucję podejścia do definiowania sukcesu projektu przez badaczy z zakresu zarządzania projektami. W pierwszej części artykułu dokonano definicji pojęcia kryteriów oceny sukcesu projektów, stanowiącej podstawę do określenia kluczowych czynników sukcesu projektu. Zaprezentowano także ewolucję w postrzeganiu zagadnienia kryteriów oceny na przestrzeni ostatnich 50 lat badań nad uwarunkowaniami sukcesu w zarządzaniu projektami. Definicja sukcesu projektu należy do ważnych i złożonych problemów badawczych, jednocześnie jednak krótki okres realizacji w naszym kraju projektów europejskich sprawia, że w niewielkim stopniu zbadano dotąd to zagadnienie w kontekście projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. W dalszej części zaprezentowano specyfikę procesu oceny projektów europejskich. Omówiono przebieg i zakres oceny formalnej i merytorycznej projektu będących elementem procedury wyboru projektu do dofinansowania. W artykule przedstawiono jak różne definicje sukcesu, w tym kryteriów oceny sukcesu projektów, wpisują się w zakres kryteriów formalnych i merytorycznych projektów europejskich. Dokonano także analizy możliwości wykorzystania w procesie określania kryteriów oceny sukcesu projektów europejskich kryteriów formalnych i merytorycznych stanowiących element dokumentacji konkursowej i będących pochodną wytycznych i dokumentów określających zasady działania poszczególnych programów, w ramach których wydatkowane są w Polsce środki europejskie wspierające ochronę środowiska. W artykule przedstawiono najistotniejsze wyzwania związane z procesem definiowania kryteriów oceny sukcesu projektów europejskich związanych z ochroną środowiska na podstawie kryteriów oceny formalnej i merytorycznej zdefiniowanych dla 3 obszarów wsparcia w ramach regionalnych programów operacyjnych oraz Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014–2020.
Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej polega na przetwarzaniu pierwotnych źródeł energii występujących w postaci słońca, wiatru itp. w energię elektryczną. Efektywność ekonomiczna wykorzystania tych źródeł w instalacjach małych mocy silnie uzależniona jest od systemu wsparcia, opartego głównie na instrumentach finansowych. Mikroinstalacje, dzięki wykorzystaniu specjalnych instrumentów dedykowanych dla rynku prosumenta, mogą stać się coraz bardziej interesujące nie tylko pod względem ekologicznym i niezależności energetycznej, ale także finansowym. W artykule pod pojęciem elektrowni hybrydowej, rozumie się jednostkę produkcyjną, wytwarzającą energię elektryczną lub energię elektryczną i ciepło, w której w procesie wytwarzania energii wykorzystuje się dwa lub więcej odnawialnych źródeł energii lub źródła energii inne niż odnawialne. Połączenie dwóch źródeł energii ma na celu wzajemne ich uzupełnianie się, dla zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej i ciepła. Idealna byłaby sytuacja, gdyby oba źródła energii wchodzące w skład elektrowni hybrydowej w sposób ciągły pokrywały całkowite zapotrzebowanie na energię odbiorników. Niestety z uwagi na krótko i długoterminową zmienność warunków atmosferycznych, taki bilans jest trudno osiągalny i to w przypadku przewymiarowanie mocy instalacji, co czyni go nieopłacalnym. W artykule dokonano oceny możliwości bilansowania elektrowni hybrydowej w okresach dobowych i miesięcznych, scharakteryzowano podstawowe typy elektrowni hybrydowych i jej elementy składowe oraz system wsparcia mikroinstalacji. W artykule w analizach rozważono zastosowanie system wsparcia opartego taryfy gwarantowanych (tzw. feed-in tariff), opusty oraz dotacje (preferencyjne pożyczki z umorzeniem). Następnie przedstawiono analizę efektywności energetycznej i ekonomicznej dla typowego zestawu hybrydowej mikroinstalacji składającej się z elektrowni wiatrowej i modułów fotowoltaicznych. Założono czternaście wariantów finansowania, których efektywność ekonomiczną porównano z wykorzystaniem metody prostego okresu zwrotu nakładów.
Bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej w dalszym ciągu stanowi jedynie koncepcję niewspartą konkretnymi działaniami. Potwierdzeniem wskazanego stanu rzeczy są zarówno regulacje prawne, które dają państwom członkowskim możliwość indywidualnego kreowania bezpieczeństwa energetycznego, jak również prowadzenia przez państwa członkowskie UE jednostronnej polityki energetycznej, która często leży jedynie w interesie najsilniejszych państw. Koncepcja solidarności energetycznej i mechanizmów solidarności energetycznej wypływa bezpośrednio z Traktatu z Maastricht; w założeniu miała przyczynić się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, a przede wszystkim jego budowy na poziomie unijnym. Praktyka funkcjonowania Wspólnot Europejskich, a następnie Unii Europejskiej wykazała, iż budowa bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej jako pewien cel w dalszym ciągu jest w trakcie tworzenia i jest jedynie kierunkiem działania. W następstwie kryzysu energetycznego z 2009 r. oraz chęci pobudzenia dyskusji na forum Unii Europejskiej, zaproponowano koncepcję unii energetycznej, jako drogi do budowy bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej. Obecnie jej bezpieczeństwo energetyczne ogranicza się do definicji przyjętej przez Komisję Europejską oraz działań mających na celu rozbudowę infrastruktury energetycznej o znaczeniu wspólnotowym, przyczyniającej się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego UE. Celem artykułu jest analiza koncepcji unii energetycznej oraz próba odpowiedzi na pytanie, czy ma ona realne szanse powodzenia oraz czy koncepcja w zaproponowanym kształcie będzie skuteczna i potrzebna. Pytanie to wydaje się istotne z punktu widzenia obserwowanych rozbieżności pomiędzy regulacjami prawnymi, promocją budowy wspólnego bezpieczeństwa energetycznego, a praktycznym działaniem poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej.
Wodoodporny pył wapienny używany w kopalniach węgla kamiennego stanowi ważne ogniwo systemu zabezpieczeń przeciwwybuchowych. Jest to jeden z najstarszych środków przeciwwybuchowych i według ekspertów pozostanie nim jeszcze przez długi czas. Praca stanowi podsumowanie badań nad opracowaniem nowego sposobu otrzymywania pyłu wapiennego wodoodpornego do zastosowania jako pył przeciwwybuchowy w kopalni węgla kamiennego. Wytwarzanie hydrofobowego pyłu za pomocą alternatywnej, w stosunku do obecnie używanej metody współmielenia, jest korzystne ze względu na zmiany restrukturyzacyjne w zakładach wydobywczych kamienia wapiennego. Główne badania przeprowadzono na pyle wapiennym standardowo używanym podczas tradycyjnej metody produkcji pyłu przeciwwybuchowego to jest: mączce wapiennej surowej (80 μm) (Kopalnia Wapienia Czatkowice oraz mączce hydrofobowej z kopalni w Małogoszczy i kwasie stearynowym pełniącym rolę modyfikatora. Zastosowano ponadto modyfikatory: preparat silikonowy oraz preparat bitumiczny Bitumenovoranstrich. Proces hydrofobizacji prowadzono z użyciem różnych technik: stosując roztwory eterowe kwasu stearynowego, stearynowego, roztwory żywicy metylosilikonowej oraz preparatu bitumicznego. Proces prowadzono również z fazy parowej kwasu stearynowego. Zmodyfikowane pyły wapienne poddano serii badań mających na celu określenie ich właściwości hydrofobowych oraz przepływowych. W zależności od metody hydrofobizacji wykonano: próby „pływania po powierzchni wody” ekstrakcję kwasu stearynowego, wyznaczono kąty zwilżania wody na materiale sprasowanym. Przeprowadzono rozkłady termiczne pyłów. O znaczono przyrost wilgoci po wilgotnym składowaniu. Przebadano właściwości przepływowe proszków z użyciem aparatu Powder Characteristics Tester. Dokonano oceny przydatności poszczególnych metod hydrofobizacji dla zrealizowania zamierzonego celu pracy.
Jednym z parametrów, pozwalającym ocenić surowiec węglowy, jest efekt cieplny zwilżania. Wielkość ciepła zwilżania dostarcza informacji o energii powierzchniowej ciał zanurzonych w cieczy oraz ich teksturze. Znajomość ciepła zwilżania materiałów węglowych jest wykorzystywana w badaniach ich właściwości sorpcyjnych, do charakteryzowania struktury i do wyznaczania powierzchni właściwej. Zaproponowano metodę pomiaru zwilżania materiałów węglowych jako jedną z metod do oceny surowca węglowego. Na podstawie przeprowadzonych badań wyznaczono ciepło zwilżania alkoholem metylowym węgla kamiennego z kopalni Brzeszcze, węgli brunatnych z kopalni w Turowie i Bełchatowie oraz dla porównania wybrano jeden z węgli aktywnych firmy Gryfskand (WD-ekstra). Opierając się na uzyskanych wynikach obliczono powierzchnię badanych materiałów oraz entalpię immersji. Wykazano, że efekty cieplne zwilżania zależą od budowy materiału zwilżanego, zarówno od jego struktury jak i budowy chemicznej. Największe ciepło zwilżania obliczone na 1 g materiału węglowego uzyskano dla węgla aktywnego, który jest materiałem o najbardziej rozwiniętej powierzchni właściwej i największej objętości mikroporów. Jednak ciepło zwilżania nie wzrasta proporcjonalnie do wielkości powierzchni właściwej. W pracy stwierdzono, że efekty cieplne zwilżania dla węgli kopalnych maleją wraz ze wzrostem powierzchni właściwej. Dla badanych trzech próbek uzyskano zależność liniową. Wśród węgli kopalnych najwyższe efekty cieplne (ΔT) oraz ciepło zwilżania (Q) wyznaczono dla węgla brunatnego z kopalni w Bełchatowie, mimo że węgiel ten miał najsłabiej rozwiniętą strukturę porowatą. Na przykładzie tej próbki widać wyraźny wpływ procesu pęcznienia na mierzone efekty cieplne.
Artykuł stanowi analizę zawartości raportów krajowych spółek branży wydobywczej i pionowo zintegrowanych podmiotów działających w energetycznym łańcuchu wartości, w świetle wytycznych światowych standardów społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (CSR z ang. Corporate Social Responsibility). Dokonano przeglądu literatury krajowej oraz analizę raportów wybranych spółek pod kątem publikacji danych niefinansowych tj. w zakresie informacji dotyczących ES(G) (E – Environment; S – Social; G – Governance), kładąc nacisk na aspekt środowiskowy i społeczny. Wskazano, które wybrane, górnicze przedsiębiorstwa przygotowują zintegrowane raporty (dane finansowe i niefinansowe), zgodnie z wytycznymi GRI (Global Report Initiative), przy uwzględnieniu wytycznych zapisanych w dokumencie dedykowanym m.in. branży wydobywczej – G4 Mining and Metals. Zdaniem autora powszechny dostęp do danych niefinansowych poszerza grono interesariuszy i może złagodzić negatywne nastawienie opinii publicznej do branży wydobywczej. Zintegrowane raportowanie jest nowym doświadczeniem dla polskich spółek górniczych i podmiotów zintegrowanych pionowo działających w energetycznym łańcuchu wartości, skierowanym do różnych grup interesariuszy, na bazie wytycznych GRI. Przeprowadzona analiza wykazała, że tylko dwie krajowe spółki tj. LW Bogdanka SA i KGHM Polska Miedź SA, spośród 10 analizowanych w raporcie za 2015 r. korzystały ze wskaźników dedykowanych branży. Wybór spółek podyktowany był ich znaczącym udziałem w przemyśle wydobywczym w Polsce. Artykuł wskazuje na pomijanie istotnych aspektów w działalności spółek górniczych i pionowo zintegrowanych przedsiębiorstw, które powinny być nieodzownym elementem raportów z uwagi na jednoznaczną relację górnictwa ze środowiskiem i społeczeństwem. Mowa tu o wytycznych zapisanych w dokumencie GRI G4 Mining and Metals, jako wskaźników stanowiących uzupełnienie raportowania w kwestii zrównoważonego rozwoju. Celem artykułu jest m.in. wskazanie istotnych aspektów działalności spółek górniczych i podmiotów zintegrowanych pionowo, które są pomijane, a zdaniem autora winny być komponentem przygotowywanych raportów.
pl
en
